Laatst fietste ik samen met een oude bekende. Hij heeft genoeg wattage in de benen om een magnetron te laten gloeien. Tussen de benen een glimmende Cannondale met fraaie Lefty Ocho vork. We raken aan de praat en hij vertelt me wat hem niet bevalt aan de vork. Wat uitleg en een paar klikjes hier en daar later blijkt zijn ongenoegen opgelost. Misschien heb jij er ook iets aan, dus leggen we hieronder nog eens uit hoe je de vering in je mountainbike corrent tuned.

Op de vraag of je vork goed staat afgesteld antwoorden de meeste fietsers zoiets als: geen idee, dat heeft de fietsenmaker gedaan. Best bijzonder aangezien veel mensen behoorlijk wat geld neertellen voor een fiets met high-end vork. Een exemplaar met vaak talloze functies. Deze zijn bedoeld om je fiets vast te laten kleven aan de ondergrond terwijl ze ook capabel zijn om impact van grote sprongen of eindeloze worteltapijten voor je uit te filteren zonder dat jij zelf van je stalen ros wordt afgeworpen.


Een goed afgestelde vork is belangrijk wanneer de snelheid oploopt of de wielen van de grond komen.

Stapsgewijs bekijken we de functies van een vork en demper, wat je er mee kan en hoe je hem correct instelt. Een luxe vork werkt op olie en lucht. Dit zit netjes verdeeld in twee verschillende ruimtes. De lucht aan de ene zijde, olie aan de andere kant. Hierbij zorgt de lucht voor de karakteristieken van de ingaande veerweg. Wanneer je vork inveert dus. De olie helpt de vork bij de uitgaande beweging. Door middel van verschillende functies is het mogelijk precies te bepalen hoe zo’n vork of demper werkt. Pomp je hem harder op, dan kost het meer moeite om volledig in te veren. Fijn, wanneer je zwaarder bent of hard naar beneden rost. Maar hierdoor wordt de fiets ook minder goed bestuurbaar.

Stap 1. Luchtdruk

Bij het instellen van een vork of demper begin je altijd met het instellen van de luchtdruk. Dit is en blijft de belangrijkste instelling. Om een demper in te kunnen stellen heb je een speciaal ‘vorkpompje’ nodig. Deze zijn te koop in diverse prijsklassen, digitaal of mechanisch. Doordat dempers opgepompt worden tot flink hoge druk (een bar of 15 tot 20 is niet bijzonder in een demper) moet deze druk langzaam worden opgebouwd. Vooral omdat de luchtkamer klein is. Dit kan met zo’n speciaal pompje.

Vorkpompjes zijn er in allerlei soorten en maten.


Het ventiel zit verstopt onder een afdekkapje, meestal bovenop de vork.

Een basisinstelling voor de meeste producten vind je in de bijgeleverde manual of bijvoorbeeld op de achterkant van de voorvork. Vaak zijn deze waardes heel behoorlijk om te gebruiken als basisinstelling. Naarmate vorken luxer worden en fabrikanten hun dempers specifieker tunen om te werken met een bepaald veersysteem worden dit soort tabellen niet meer meegeleverd. De druk wordt dan ingesteld aan de hand van ‘sag’.
Sag betekent zoveel als, hoeveel veert de vork en demper in doordat ik (met mijn lichaamsgewicht) op de fiets ga zitten. Om dit te meten hebben de meeste producten een elastisch ringetje om de schacht.
Merken geven de sag-waarde weer in procenten of millimeters. Bij bijvoorbeeld Rockshox-producten staat een schema mooi geprint op de vorkpoten, bij andere merken heb je een schuifmaat nodig om te kunnen meten.


Basisinstellingen staan vaak op de vork zelf geprint.

Afstellen met sag

Sag afstellen is het makkelijkste wanneer je met twee personen bent.

  • Om te beginnen schuif je het elastische ringetje volledig naar beneden, tegen de seal aan.
  • Hierna neem je plaats op de fiets alsof je gaat fietsen.
  • Ga staan op de pedalen en duw jezelf een paar keer flink naar beneden, alsof je afzet om te springen. Hierbij is het handig als iemand anders het stuur vast pakt om jou overeind te houden.
  • Ga nu terug op het zadel zitten, met je voeten nog op de pedalen. De vork is nu deels ingezakt. schuif de ringetjes terug tot aan de seal
  • Kom voorzichtig van de fiets, zonder de dempers in te drukken. Wanneer je gewicht van de fiets komt, veren de dempers terug omhoog.
  • Meet nu de ruimte tussen het ringetje en de seal.

Wanneer merken de sag-waarde in millimeters meegeven kun je direct zien of er meer of minder lucht in moet. Meet je minder millimeters dan aangegeven dan is de luchtdruk aan de hoge kant. Wordt de sag-waarde in procenten aangegeven meet je eerst de lengte van de binnenpoten op. De volledige lengte is 100%. Hierna kun je eenvoudig delen en uitrekenen hoeveel procent sag je hebt. Hoe meer veerweg, des te meer sag. Een cross-country vork heeft gemiddeld zo’n 15% sag. Een endurofiets rond de %25.

Maar hoe werkt die luchtvering? Veel vorken hebben niet één maar twee luchtkamers. Een positieve en negatieve. Vroeger hadden vorken ook twee ventielen. Maar omdat het nogal lastig is zelf de juiste balans te vinden zijn fabrikanten zo slim geweest om een systeem te maken waarbij de druk automatisch wordt verdeeld over deze twee luchtkamers.

Wanneer een vork inveert wordt de luchtkamer kleiner. Hierdoor neemt de druk toe. Vergelijk het met een ballon. Hoe verder je deze indrukt, hoe lastiger het wordt. Hierdoor veert de vork niet over de gehele veerweg even snel in. Wanneer de vork net begint met veren gaat dit soepeler dan helemaal op het einde van de veerweg. Deze progressiviteit noemen we de veercurve. Veel mensen vinden het prettig als deze curve niet geheel lineair is maar meer progressief. Zo bereik je minder snel het einde van de veerweg en bouw je wat ‘marge’ in voor grotere impact.

Om dit goed te begrijpen is het belangrijk om te weten dat het inveren van een vork vaak uit drie delen bestaat. Een begin (initial), midden (mid) en eind (end). Het begin van de veerweg is zoveel als de eerste 15 a 20%. De sag dus. De mid-stroke, het midden van de veerweg is het belangrijkste, deze vangt de grootste klappen op. Het einde van de veerweg dient als marge voor impact die eigenlijk niet voorzien was.

Om ervoor te zorgen dat je zelf deze curves kan beïnvloeden zijn er spacers beschikbaar waarmee je de grootte van de luchtkamer kan beïnvloeden. Maak je de luchtkamer kleiner, dan wordt de veercurve progressiever. Zodra je de luchtkamer kleiner maakt is het ook gebruikelijk om de demper minder hard op te pompen. Why? Hoe minder lucht, hoe soepeler de vork. Wanneer je de kleine luchtkamer en lage luchtdruk combineert krijg je een vork die soepel reageert aan het begin van de veerweg, maar toch de marge heeft om flinke impact uit te filteren aan het einde van de veerweg. Vergelijk het weer met de ballon. Laat je deze wat leeglopen, dan is het in het begin zeer eenvoudig hem samen te drukken. Wil je hem stuk knijpen dan is daar alsnog veel kracht voor nodig. Hier is een ideale curve in, en die is zeer persoonlijk en voor iedereen anders.


Spacers van verschilende merken. De meeste fietsenwinkels hebben deze gewoon op voorraad. Of je krijgt ze meegeleverd bij je nieuwe fiets.

Zelf spacer plaatsen

Spacers plaats je in de luchtkamer. Hiervoor verwijder je de afdichting, wat meestal het ventiel is. Meet vooraf de luchtdruk op. Belangrijk om te weten is dat bij het opdraaien van de pomp op het ventiel, de slang ongeveer 15 PSI aan lucht uit de vork slurpt om de slang op druk te zetten. Tel deze daarom bij de druk op!

  • Laat de lucht uit de vork lopen en demonteer de afdichting. Hiervoor heb je een dopsleutel, of in het geval van een Rockshox vork cassette afnemer voor nodig. Ook zijn er speciale vork tools voor.
  • Monteer hierna de spacers en monteer het geheel weer terug. Gebruikelijk is om te experimenten met één spacer per keer.
  • Pomp de vork op tot de hiervoor hiervoor opgemeten druk. Gemiddeld kun je per spacer 10 tot 15 PSI minder druk gebruiken.

Stap 2. Rebound

Heb je links de luchtkamer, dan zit rechts alles wat met olie te maken heeft. Afhankelijk van hoe luxe je vork is vind je hier één tot wel vier verschillende knoppen met instelmogelijkheden. Een basisvork heeft een rebound en compressie functie.

De rebound knop zit meestal onderop en is vaak rood van kleur. Zoals de naam al zegt kun je met de rebound knop de instellingen regelen als het gaat om de uitgaande vering. De beweging die de vork maakt wanneer de vork na het inveren weer terug omhoog komt tot zijn originele positie.


De reboundknop

Je kunt de rebound snel, of traag instellen. Laat je de vork traag terugkomen dan zorgt dat ervoor dat de fiets erg ‘makkelijk’ aanvoelt. Maak je een foutje, dan geeft de vork je tijd om dit op te lossen. Een nadeel van een trage rebound is dat de vork zichzelf kan inhalen waardoor deze niet op tijd klaar is om een volgende impact uit te filteren.

Draai je de rebound verder open waardoor de vork snel terugkomt, dan behoudt de vork beter contact met de ondergrond. In theorie ben je zo sneller. Maar, let op! Wanneer je rebound te snel staat bestaat er een grote kans dat de vork met jou als berijder aan de haal gaat. Maak je een sprong en heb je niet genoeg controle over de fiets dan ‘wipt’ de vork je zonder pardon van de fiets af. Basisinstelling: Rebound vrij traag, ben je meer ervaren, draai de rebound dan langzaam verder open. Fiets je met minimale rebound dan is een getraind bovenlijf essentieel. Hoe minder rebound, des te meer je zelf moet doen.


Een Fox 36 Factory heeft meerdere rebound instellingen

Heb je een zeer luxe vork dan bestaat er de kans dat je niet één maar twee rebound knoppen aantreft op je vork. Een knop voor de ‘LSR’ wat staat voor ‘low speed rebound’ en de andere voor ‘HSR’ wat ‘High speed rebound’ betekent. Veert de vork uit na een grote impact dan zit je in de regionen van de ‘low speed rebound’. Impact van kleine oneffenheden zijn te beïnvloeden met de high-speed rebound.
Let er op bij een vork met zoveel instelmogelijkheden dat je alles stapje voor stapje bepaalt. Zo raak je niet het overzicht kwijt. Schrijf daarom ook altijd al je waardes op!

Stap 3. Compressie

Op bijna alle vorken zit rechtsboven een knop, of zelfs een hendel op het stuur. In de volksmond noemen we dit de lockout. Eigenlijk heet het compressie. Wanneer je deze hendel omdraait merk je dat de vork minder goed, of helemaal niet meer veert. Dit werkt eigenlijk vrij eenvoudig. Door de knop te verdraaien vernauw je de doorgang van de oliestroom. Hierdoor kan de olie minder makkelijk door de kanalen en veert de vork stugger. Knijp je het kanaal helemaal dicht, dan stopt de vork met veren. Heeft de vork maar één knop dan is deze vaak blauw van kleur en werkt deze met een open en dichte stand. De dichte stand, de lockout dus, gebruik je op de weg of tijdens klimmen.

Soms zijn er twee functies. In dat geval wordt er onderscheid gemaakt tussen LSR, ‘low speed compression’ en HSR, ‘high speed compression’. Dit werkt vergelijkbaar als met de rebound en volume spacers. Wil je dat de vork in het begin van de veerweg super sensitief is en direct begint met veren, dan staat de high-speed compressie volledig open. Met deze knop beïnvloed je de veerweg van fase één (initial), de sag. Met de low-speed compressie beïnvloed je het einde van de veerweg en kun je de veerweg nog stugger en progressiever maken. Begin bij het instellen vanuit de open stand en draai deze langzaam dicht wanneer je vind dat de vork te direct reageert.

Blow-off en automatische lock-out.

Heb je een luxe vork van Specialized, Cannondale of Fox dan kan het zomaar zijn de je met een zelfdenkend exemplaar in de rondte rijdt. Een vork die zelf bepaald wanneer het geheel moet veren of niet. Bij Specialized heet die de ‘Brain’. Bij Cannondale vind je het terug op sommige Lefty vorken en Fox heeft een Terralogic model. De knop die hierbij hoort is de allerlaatste instelmogelijkheid en stel je ook als laatste in. Zet deze functie volledig UIT wanneer je de luchtdruk en rebound aan het instellen bent. Doordat de vork veert alsof het een normale vork is kun je het geheel beter finetunen. Klaar? Draai dan de knop naar de stugste instelling en draai deze langzaam open wanneer gewenst. Zo bereik je het optimale resultaat.

Zelf tunen

De luchtdruk aanpassen lukt vaak nog wel. Aan die knoppen rommelen is geen probleem. Maar een vork openschroeven om spacers te plaatsen klinkt toch wat eng. Om te laten zien hoe eenvoudig dit is gaan we de veercurve van deze Fox DPX 2 demper aanpassen.


Eerst meten we de luchtdruk op en noteren deze. Daarna laten we de demper leeg lopen.


Nu is het tijd om de aircan los te draaien. Soms kan dit gewoon wanneer de demper in de fiets zit. Bij mijn Specialized Enduro moet de demper gedemonteerd worden. Krijg je de aircan niet los? Gebruik dan een stukje rubber of griptang om extra grip te creëren.


De vervanger is een stuk dikker. Hierdoor moet ik minder snel het einde van de veerweg bereiken.


Terugplaatsen en de aircan terugschroeven. Dit alles gaat zonder verder gereedschap of demonteren van onderdelen. Pomp hierna de demper weer op.

Belangrijk bij het oppompen van de demper wanneer je de aircan los hebt gehad, is om de demper niet in één keer terug op de juiste druk te zetten. Pomp de demper op tot ongeveer 50 PSI, druk de demper een keer in en uit en herhaal dit bij 100 Psi en verder. Hierdoor verdeelt de lucht zichzelf beter in de positieve en negatieve luchtkamer waardoor de demper werkt zoals bedoeld.

Heb je vragen over de instellingen van je vork of demper? Stel ze dan in de reacties.