10-, 11- en 12-speed. Wie naar het achterwiel van een racefiets kijkt moet minstens tot 10 kunnen tellen. Het gaat dan om de kransjes. Het uitgangspunt: je hebt een fiets met een 11-speed Shimano-cassette. En je wilt een nieuwe (of extra) wielset kopen. Waar let je dan op?

Ten eerste: 11-speed is 11-speed. Zo zijn de kettingen en cassettes van SRAM compatible met alle groepen van Shimano – en vice versa. Ook binnen de groepen kun je naar hartenlust mixen: Rival met Force, 105 met Red en Ultegra met GRX 800. Dat mixen kan omdat met name de achternaaf met Hyperglide-body compatible is. Hyperglide is de naam die Shimano geeft aan een tandwielontwerp in hun cassettesystemen. De kransjes schuif je over de body. En die heeft negen uitsparingen. Acht stuks van 5,5 millimeter en één van 8,5 millimeter. De kransjes kunnen dus maar op één manier over de body geschoven worden. De cassette zet je vast met een borgring.

Shimano bodies

De HG-body van Shimano pakt cassettes van 9, 10, 11 en 12 kransjes. De dikte van de kransjes en de tussenringen varieert; hoe meer versnellingen, hoe dunner een kransje. Nu zul je anno 2022 niet veel meer 9-speed wielen tegenkomen – en helemaal niet bij gravelwielen geschikt voor schijfremmen, dus gaat het hier over wielen met een 10-speed body. Er is een serie van Shimano geweest die louter voor 10-speed geschikt was. Op de Dura Ace 10-speed 7900 achternaaf met aluminium freehub passen alleen 10-speed kransjes. Om het zachte aluminium niet te laten inslaan, heeft de body een grotere diameter gekregen en zijn de tanden in de kransjes dieper uitgewerkt. Daar past dus geen 11-speed cassette op.

Een wiel met een moderne 11-speed (Shimano) HG-naaf pakt ook 9- en 10-speed. En 12-speed. Om een 10-speed cassette te gebruiken heb je wel een 1 millimeter dikke opvulring nodig die tussen de cassette en de body past. Gebruik je die ring niet, dan kun je de cassette niet vastzetten. En de nieuwe 12-speed cassettes? Bijvoorbeeld de CS HG710 11-36T 12-speed cassette is zo ontworpen dat die ook op een 11-speed body past. Wel de originele 12-speed borgring gebruiken.

  • Ultegra 8000 11/34-speed

SRAM 12-speed

Om een 12-speed cassette te monteren heeft SRAM een speciale body gemaakt, die het kleinste kransje 10 kan herbergen. Bij de mountainbike is dit de XD-body, voor race en gravel de XDR-body. Die is specifiek voor 12-speed cassettes, maar kan met een opvulring ook voor een 11-speed cassette worden gebruikt. Stap je over van Shimano naar SRAM 12-speed: veel fabrikanten van wielen bieden de mogelijkheid om een XDR-body te monteren.

Campagnolo 13-speed

Binnen de Ekar-gravelgroep is er een 13-speed cassette. Deze wordt vastgezet op een nieuwe N3W-body. Die dien
je dus te vervangen als je de groepset los aanschaft. Deze nieuwe body maakt het mogelijk om de 13-speed cassette te monteren met de 9-tands krans. Groot voordeel is dat je met een andere lockring de body ook met de oudere 11- en 12-speed cassettes van Campagnolo kunt gebruiken. Wielen met body’s vanaf 9-speed: daar passen 9/10/11/12-speed cassettes op. Een Campagnolocassette heeft een ander patroon aan uitsparingen: vier stuks, drie van 6 millimeter en eentje getrapt van 3 naar 4,5 millimeter. Een Campa-cassette past dus nooit op een Shimano-body…

  • Campagnolo Ekar.