De WK wielrennen vonden dit najaar voor het eerst in de geschiedenis plaats op het Afrikaanse continent, in Rwanda. Wat weten we eigenlijk van deze fietsgekke natie? Erwin Sikkens trok voor het goede doel naar Afrika en maakte op zijn gravelbike een indrukwekkende ontdekkingsreis door Rwanda en buurland Uganda. Hij maakte zijn verhaal voor Fiets 09. Dat nummer kwam uit voor de WK.
Links, rechts, inhouden en vervolgens weer doorduwen. Terwijl ik mijn gravelstuur stevig vastklem, manoeuvreer ik mijzelf naar boven in een zee van ruwe stenen. Locals kijken me vanaf de zijkant van de weg ademloos of juist geamuseerd aan, en in mijn achterhoofd hoor ik nog de stem van de organisator. “Deze tour door Rwanda en Uganda is gravelbikevriendelijk, echt waar.” Nu houd ik wel van een beetje spelen op de fiets, maar wat ik hier in Rwanda voor de wielen krijg heeft weinig met gravel te maken. Ik kan er desalniettemin, net als de locals, wel om gniffelen.
Ik ben met mijn fiets weer eens op een heel bijzondere plek en dat is bovenal enorm genieten. Maar eerlijk is eerlijk, tussen al dat genieten door kijk ik stiekem al uit naar fietsen in Uganda, waar de onverharde wegen veel strakker zouden moeten zijn. “Daar is het echt gravel. Nee, echt”, hoor ik de organisator alweer zeggen. Ik fiets ondertussen verder, het onbekende tegemoet.
Africa Classic
Voor het eerst ben ik in Rwanda en ik moet toegeven dat ik tot het begin van deze reis weinig over het land wist. Mijn kennis beperkte zich tot wat ik via het nieuws opstak en ik denk dan ook primair aan de bloedige genocide in de jaren negentig die indruk op mij maakte als kind. Ook recent waren er nieuwe conflicten tussen Hutu’s en Tutsi’s net over de grens in Congo en het is dus niet vreemd dat ik deze connectie nog steeds maak. Toch merk ik, nadat we landen in hoofdstad Kigali, maar weinig van het conflict of oude wonden en ik moet denken aan een boek van Joris Luyendijk dat ik jaren geleden las, Het zijn net mensen.
Hij beschrijft hoe enkel oorlogen en ellende de kranten halen, terwijl het alledaagse leven wegens een gebrek aan nieuwswaarde buiten beeld blijft. Joris’ theorie lijkt ook in Rwanda te kloppen, want overal waar ik kijk zie ik vrolijke, gastvrije mensen die graag even stoppen om naar ons te zwaaien langs de kant van de weg. Tijdens onze eerste transfer naar Nkotsi, het dorp waar we ons fietsavontuur zullen starten, zie ik bovendien hoe prachtig het landschap hier is. En bovendien zie ik veel mensen fietsen. Heel veel. Rwanda is een fietsnatie pur sang.
Dit wordt onderstreept wanneer de Rwandese wielerselectie kort voor de start van onze eerste etappe aan ons voorbij flitst en we even later worden ontvangen door de jeugdselectie. Terwijl we met interesse kijken naar hun fietsen en uitrusting, doen zij dat op hun beurt naar onze gear die langzaam uit fietsdozen tevoorschijn wordt gehaald. Met een ceremoniële start wordt de Africa Classic Rwanda & Uganda feestelijk afgetrapt en niet veel later fietsen we met een grote groep de eerste onverharde wegen op. We zijn los.
Wanneer ik om me heen kijk, zie ik dat ik een van de weinigen ben op een gravelbike. Een mountainbike is op het Afrikaanse continent een veiliger keuze, maar ik sta achter de mijne. Bij de nieuwste generaties gravelbikes is er vaak de keuze tussen een gravelracer of gravelbike voor avontuur, en mijn paar maanden oude Cannondale Topstone is ontworpen voor het laatste. Met Schwalbebanden van wel 50 millimeter breed en vering in het frame geniet ik misschien niet van de optimale voordelen van een fullsuspension mountainbike, maar ik heb wel de beste allround keuze van iedereen gemaakt. Elektronisch schakelen maakt het plaatje helemaal af en ik voel me dan ook al direct als een vis in het water.
Het Zwitserland van Afrika
Naast het technische niveau op de ruige, onverharde wegen valt me bovenal een aantal andere dingen op. Zo kun je hier niet om de mensen heen. Overal waar je kijkt staan of lopen mensen, verderop in het veld, of massaal langs de kant van de weg om het circus van witte fietsers te aanschouwen. Hele basisscholen lopen uit om juichende corridors te vormen voor die gekke fietsers die plots hun normale dorpsleven verstoren. Het besef dringt binnen dat vooral de jongere kinderen waarschijnlijk voor het eerst in hun leven een witte persoon zien en dan ook nog eens in lycra op een fiets. Wat een verstoord wereldbeeld moeten die kinderen wel niet hebben na die dag. We lachen en feesten mee met het feestgedruis dat zich in ieder dorp lijkt te herhalen en van eventuele negatieve vooroordelen over Rwanda blijft al snel niets meer over. Wat is dit een fijn en gastvrij land.
Aan het einde van de korte maar stevige eerste etappe knijpen we in de remmen bij het Africa Rising Cycling Centre. Op het terrein van de Rwandese wielerbond is ons tentenkamp opgezet op een grasveld. Tussen sommige tenten zijn de heuvels van de pumptrack duidelijk zichtbaar. We verblijven de eerste twee nachten van onze reis in dit Papendal van het Rwandese wielrennen en douchen waar de renners dat normaliter doen. Toch is ons verblijf verre van luxe en het algehele gebrek aan schoon drinkwater en hygiëne bevestigt nog maar eens dat we in een ontwikkelingsland zijn.
Het land heeft daarentegen een veelvoud aan natuurschoon en dat houden ze vrij letterlijk schoon. Elke maand blijkt er een nationale schoonmaakdag te zijn en die moraal staat ook op andere dagen in de maand hoog in het vaandel. Ondanks de soms slechte bereikbaarheid van dorpen waar echt nooit een vuilniswagen de containers komt legen, zijn alle straten en erven brandschoon. Rwanda zou wat dat betreft zowel qua natuurschoon als netheid prima kunnen worden bestempeld als het Zwitserland van Afrika.
Duizend heuvels
Ik heb de ene indruk nog niet verwerkt of ik krijg wel weer een nieuwe voorgeschoteld. Het plotselinge uitzicht over Lac Ruhondo en de mistige bergen in de achtergrond is zo mooi dat ik even in de remmen moet knijpen. Minutenlang staar ik helemaal alleen in de verte. Ik doe hetzelfde even later nog eens dunnetjes over wanneer ik voor het eerst één van de drie vulkanen zie liggen die het gebied hier kenmerken. Terwijl ik vanaf de waterkant richting de machtige berg staar, besef ik dat op de flanken ervan gorilla’s leven. We zullen ze deze reis niet te zien krijgen, maar alleen het besef ervan vervult me al met vreugde. Hier fietsen is bijzonder en met niets te vergelijken dat ik ooit eerder zag. Maar aan al het moois komt een eind en na drie dagen laten we het land van duizend heuvels achter ons en bereiken we de grens met Uganda.
Onze eerste kilometers op Ugandese grond vormen meteen de laatste in het uiterste zuiden van het land. Aan het einde van de dag bezoeken we een Amref-project rondom handen wassen en stappen vervolgens in busjes op weg naar het noordoosten. In enkele uren rijden zien we de bossen en bergen langzaam verdwijnen en verandert het landschap in een groen, open heuvellandschap. We hervatten onze fietsreis na nog een ziekenhuisbezoek. Vanaf Biharwe maken we ons op voor een hoogtepunt in deze reis.
Al na enkele kilometers perfect roodkleurig gravel worden we staande gehouden door een man in een militair tenue. Op zijn rug draagt hij een automatisch geweer, maar niets aan de situatie is zorgelijk. Samen met twee andere collega’s brengt deze ranger ons voorbij een slagboom en we fietsen als groep het Lake Mburo National Park binnen. Tijd voor een fietssafari.
Wildlife vanaf de fiets
Waar we eerst nog kilometerslang tussen het struikgewas fietsen en al verheugd zijn als we plots bavianen op de weg zien zitten, kunnen we ons geluk echt niet op wanneer het landschap openbreekt. Op de vlaktes rondom de gravelweg zien we te pas en te onpas wildlife lopen zoals zebra’s, blauwapen, impala’s en zelfs een lid van de big five: de buffel. Ons tentenkamp is deze nacht opgezet aan de rand van het Mburo-meer, waar we ons bij aankomst vergapen aan de nijlpaarden die vlak langs de waterkant af en toe hun kop uit het water steken. Deze potentieel levensgevaarlijke dieren lopen volgens de rangers ’s nachts weleens door het tentenkamp onderweg naar voedsel. Op onze vraag wat we moeten doen als we er een tegenkomen, bijvoorbeeld als we moeten plassen, reageren ze nuchter: “Gewoon terug je tent in en het later opnieuw proberen.”
Ik geniet dan ook vooral wanneer ik niet veel later een soortgelijke ontmoeting heb en een knorrend wrattenzwijn voorbij zie rennen. Met een glimlach van oor tot oor kruip ik terug in mijn tent en probeer het even later nog eens. De volgende vroege ochtend krijgen we waar voor ons geld wanneer er alsnog een nijlpaard dicht langs het kamp loopt. Ik aanschouw het indrukwekkend grote dier met open mond. Later die ochtend fietsen we in de heerlijke koelte van de ochtendmist verder door het park. We zien links en rechts nog wat wilde dieren en stoppen midden in de natuur bij Ruroko Kopje, een grote rots waar de lokale bevolking volgens traditie z’n problemen in de diepte gooit. Gelukkig als ik ben kan ik geen probleem bedenken dat deze traditie in stand houdt en besluit ik vooral van het uitzicht te genieten voor we weer op de fiets stappen.
Gouden rand
We fietsen verder en de dagen vorderen in het Ugandese landschap. Iedere dag starten we vroeg en is het een uurtje mistig en lekker koel, voordat de zon verschijnt en het landschap weer opwarmt tot zomerse temperaturen. Het contrast van onze fietsreis in Uganda met de eerste dagen in Rwanda is groot. Hoewel er ook hier vaak mensen langs de kant van de weg staan, lijkt Uganda minder dichtbevolkt te zijn. Het land is dan ook veel groter en omdat het ook minder bergachtig is zijn de onverharde wegen een stuk strakker. Tussen de vele koffieplantages door komt mijn avontuurlijke gravelbike eindelijk goed tot zijn recht en ik heb dan ook lol voor tien.
Ik vlieg iedereen voorbij en elke dag groeit mijn glimlach, wetende dat het mooiste nog moet komen. We bereiken het grootste meer van Afrika dat gerust een binnenzee genoemd mag worden. Op deze voorlaatste dag stappen we vanuit een haven aan de rand van Lake Victoria op een veerboot naar de Ssese-eilanden. De hoofdweg over het eiland is er een uit graveldromen. Breed, glooiend en superstrak. Aan weerszijden van de weg staan duizenden palmbomen ten behoeve van de palmolie-industrie, dus het zijn vooral de uitzichten over Lake Victoria die ons de adem benemen.
Aan het einde van deze etappe naar Kalangala blijft, ondanks het heerlijke weer, een duik in Lake Victoria achterwege. Het zoete water van het meer is geïnfecteerd met bacteriën en bovendien zwemmen er krokodillen. We wanen ons dan ook in de zevende hemel wanneer we bij ons tentenkamp een zwembad ontdekken en even later genieten van een prachtige zonsondergang over het uitgestrekte meer.
Een laatste nacht gevolgd door twee Amref-projectbezoeken en een overtocht met een veerboot luiden het einde van de reis in. Vlak voor we aanmeren in de haven van Entebbe passeren we de evenaar. Op het kompas in de stuurhut springen alle coördinaten heel even op nul, maar verder is er natuurlijk niets te zien. Toch voelt het passeren van de evenaar speciaal. Het meest speciale bewaren we echter voor het laatst, want na de zes slotkilometers van deze gravelfietsreis knijpen we op een strand in Entebbe voor de laatste keer in onze remmen.
Onze Africa Classic door Rwanda en Uganda zit erop en de deelnemers mogen eindelijk de cheque van deze goededoelenreis overhandigen aan lokale medewerkers van Amref. Het eindbedrag van 357.713 euro is hier zeer welkom en vormt de gouden omlijsting van een geslaagde reis. Er zijn veel verschillende manieren om Afrika te ontdekken, maar de beste manier is toch echt vanaf de fiets. Zo dicht op de lokale bevolking ervaar je het land vanuit een auto nooit en fietsen voor een goed doel maakt zo’n reis zoveel meer dan zomaar een fietsvakantie.
Taferelen
Rwanda en Uganda waren voor mij onbekende landen, misschien zelfs onbemind, maar ik heb ze dankzij de Africa Classic een klein beetje beter mogen leren kennen en beminnen. Ik kijk wat dat betreft al uit naar de WK wielrennen op tv. Niet eens zozeer om wie de regenboogtrui wint, maar vooral om opnieuw te genieten van de taferelen langs de kant van de weg. Want vergis je niet, naast de nieuwe wereldkampioenen zijn het vooral de talloze Afrikanen langs de weg die het feest van hun leven gaan meemaken en heel even mogen proeven en dromen van een ander leven. Zij zijn eind september de echte winnaars van de WK en dat gun ik ze van harte.
