Lezersvraag: ‘Ik vind het echt vreselijk als ik onverwachte dingen tegenkom als ik fiets, bijvoorbeeld als ik denk dat ik er bijna ben, maar dan blijkt dat ik nog een heel stuk moet. Of er zit plots een beklimming op de route waar ik dat niet had verwacht. Hoe kan ik op zulke momenten toch doorzetten?’
[Tekst: Martijn Veltkamp / Foto: Markus Spiske Unsplash]
Een aantal jaren geleden was ik met een fietsclub op vakantie in de Pyreneeën. Op een van de dagen deden we een klimtijdrit op de Hautacam. Ik reed voluit en zag op een gegeven moment boven me de materiaalwagen bij wat zo te zien de top van de beklimming was. Niet ver voor me reed een fietsmaat, en ik zette alles op alles om hem nog net voor de top in te halen. Ik spurtte in een laatste krachtsinspanning naar de materiaalwagen, naar de finish, maar daar riep de bestuurder me toe: “Vanaf hier is het nog precies één kilometer tot de top!” En inderdaad, na een scherpe bocht, die ik eerder niet zag, liep de weg verder omhoog. Ik scheld niet vaak, maar toen wel. Ik herken je gevoel dus maar al te goed, en met ons vele anderen.
Het probleem met dit soort onverwachte tegenslagen is, dat ze ons uit onze focus halen. Ik kon me bijvoorbeeld de hele tijdrit blijven focussen op mijn doel, op mijn tred en ademhaling, en de weg voor me. Maar vanaf het moment dat ik hoorde dat ik nog een kilometer extra moest, baalde ik enorm, en was ik boos. In plaats van me te richten op het fietsen zelf, was ik plots meer bezig met mijn gedachten: ik had er allang moeten zijn! Waarom gaat die vent nou een kilometer onder de top staan, dat is toch verwarrend? Oftewel, ik was niet meer gefocust op het fietsen zelf, maar op dat het anders liep dan ik had gewild. Dat is vooral een probleem omdat blijkt dat prestaties samenhangen met onze concentratie: hoe meer je je kunt focussen op het hier en nu en op wat je nú moet doen, des te beter je het beste uit jezelf kunt halen.
Goede voorbereiding
Als het onverwachts anders loopt dan je wilde, ben je dus uit je focus, en de kunst is dan om die zo snel mogelijk terug te vinden. Oftewel, je moet mentaal de knop omzetten. Maar hoe pak je dat aan? Voordat ik daar antwoord op geef, wil ik je eerst attenderen op een onderliggende vraag, namelijk: was die ‘onverwachte tegenslag’ niet tóch te voorzien geweest? Soms is dat niet zo; neem een niet voorspelde hagelbui die je overvalt of een lekke band. Maar geregeld is het toch ook wel een gebrek aan voorbereiding. Ik had uiteraard, als ik de Hautacam beter had bestudeerd, zelf kunnen weten dat ik nog een kilometer verder moest fietsen dan ik dacht. De beklimming die je niet had voorzien in je vraag is nog zo’n voorbeeld: die had je met een betere voorbereiding wél voorzien, en dan was de mentale tegenslag er niet geweest! Een goede voorbereiding is kortom de beste remedie. Er zullen natuurlijk altijd momenten zijn dat het toch anders loopt dan we hadden verwacht, en dat we moeten
schakelen.
Tegenwoordig wordt juist om die mentale flexibiliteit te vergroten in de sportpsychologie gewerkt met de zogenoemde Acceptance Commitment Therapy (ACT). Het voert te ver om hier op detail op in te gaan, maar ik zal er wel een paar dingen uitlichten, omdat het je kan helpen beter met tegenslag om te gaan. Zo kan het bijvoorbeeld al helpen om niet te vechten tegen het rottige gevoel dat je hebt dat het niet gaat zoals je wilt (wat vaak wel onze impuls is), maar het te accepteren. Het is een gevoel, en dat heb je nu eenmaal. Het is zelfs logisch dat je teleurgesteld bent, of boos: Je had iets in je hoofd, en dat gaat nooit meer lukken. So what? Dat gevoel hoeft geen invloed te hebben op hoe je fietst. Juist door te vechten tegen je gevoel (Ik baal als een stekker, maar dat mag nu niet, Ik móét doorzetten, ik móét focussen), blijf je er sneller in hangen, en krijgt het je in zijn greep.
Bovendien kun je proberen weer terug te gaan naar wat voor jou nu eigenlijk echt belangrijk is. Een tegenslag zoals een onverwachte helling zorgt er misschien voor dat je je doel om (ik noem maar wat) een bepaald gemiddelde te rijden onhaalbaar wordt; maar is dat nu echt het belangrijkste? Wat is je onderliggende motivatie om te fietsen? Is dat bijvoorbeeld jezelf uitdagen, of jezelf verbeteren? Probeer dat voor ogen te houden, en daarnaar te handelen. Je oorspronkelijke doel is misschien niet meer haalbaar, maar dat wil niet zeggen dat je jezelf niet meer kunt uitdagen. Integendeel! Omgaan met tegenslag kun je ook zien als een uitgelezen kans om je grenzen te verleggen en jezelf te verbeteren. Misschien wordt de onverwachte tegenslag dan wel een onverwacht meevallertje…
Zo vergroot je je mentale flexibiliteit
Accepteer dat je baalt
Probeer je gevoelens/gedachten als buitenstaander te observeren
Focus op wat je nú doet
Weet wat je wilt bereiken…
…en handel daar ook naar!