Vorig jaar kwam SRAM’s Flight Attendant op de markt, een automatisch geregelde vering met drie standen voor de voorvork en demper. We vroegen ons af: hoe werkt dit systeem in de praktijk? In het derde en laatste deel van deze serie trekt Hans Raven zijn conclusies, maar niet voordat hij FA nog één keer goed op de proef heeft gesteld.
In dit laatste deel van onze serie over Flight Attendant trekken we conclusies, maar voor het zover is test ik FA eerst nog in het Duitse middengebergte en rij ik een Nederlandse MTB-marathon. Inclusief die laatste ritten komt de test-teller uiteindelijk op ruim 1000 kilometer.
Ik concludeerde eerder al dat FA juist in Nederland perfect tot zijn recht komt door de aard van de routes, waar de omstandigheden constant veranderen en je dus heel actief de vering zou moeten bedienen, maar de olie van de dropper meestal dik en koud bleef. Daarbij vroeg ik me wel af: hoe werkt het systeem op ruiger terrein? Op zoek naar het antwoord trok ik naar het Duitse Ahrtal.
Andere koek
In het Ahrtal vind je niet alleen lange klimmen en afdalingen over Schotter, drek en gruis, maar ook flink technische, klimmende en dalende singletracks over wortels en rotsen, een (simpel) downhillparcours en andere obstakels. Samen met fietsmaatje Jan Feenstra rij ik ruim 60 gladde kilometers met meer dan 2000 hoogtemeters, waar we vierenhalf uur zoet mee zijn. Dat is andere koek!
Op de steile, technische afdalingen en dito klimmetjes ervaar ik de reserve, gretigheid en balans die de Epic 8 biedt. Zijn moderne geometrie en souplesse zijn hier minstens zo welkom als op de Veluwe, de fiets is zeer geschikt voor dit soort uitstapjes. Ook de Transmission-groep schakelt precies onder hoge druk. Op de traploze Reverb AXS-dropper kun je tijdens lange grindafdalingen net wat lager gaan zitten voor meer grip en minder luchtweerstand, wat geen optie is bij droppers met twee standen. Na 1000 kilometer heeft de dropper uiteindelijk maar een beetje rotatiespeling, wat goed is.
Jan – die ook een Epic heeft – blijkt tijdens deze rit weinig met zijn manueel bediende vering in de weer te zijn geweest: “Niet echt aan gedacht.” Ik hoor vaak van rijders dat ze alleen de pedal- en lockoutpositie gebruiken: enerzijds uit gemak of vergetelheid, anderzijds omdat de fiets in open stand te soepel kan worden.
Zonde, want zo laat je potentieel van de fiets onbenut, en daar zie ik het grote voordeel van FA: de vering wordt gerichter en actiever ingezet met meer opties, waardoor het ontwerp van de fully beter tot zijn recht komt en de fiets efficiënter wordt. FA heeft mijn vertrouwen gewonnen in het maken van de juiste keuzes. Rij je vooral marathons met veel eenvoudig rechttoe rechtaan klimwerk, dan biedt het systeem minder meerwaarde.
Lockout of open?
Na het Ahrtal komt Apeldoorn. De Apeldoornse MTB Marathon telt in totaal 105 kilometer, met een technisch stuk over het MTB-parcours van Bar-End, twee lange, lastige singletracks en wat klimwerk. Het is echter vooral veel jakkeren… en langzaam de fut voelen wegzakken. Voor maximale efficiëntie zet ik de BIAS op +2 met de Override Mode voorgeprogrammeerd op lockout: ik wil weten hoe dat voelt als ik in een groepje vol moet aanzetten na de bochten. Het ‘overriden’ gaat met een lichte druk op de knop, wat prettiger werkt dan met een hendel of draaishifter, die wanneer je moe wordt kan gaan tegenstaan.
Had ik parcourskennis gehad en geweten dat FA na versnellen toch wel in lockout gaat, dan had ik de Override Mode op ‘open’ gezet. De singletrack-sectie met diepe kuilen en veel wortels loopt beter met de vering open, en daar directe controle over hebben kan fijn zijn als FA de achtervering pas later openzet vanwege het hoge vermogen waarmee je zo’n sectie induikt. Ik heb overigens niet ervaren dat FA onlogische keuzes maakte op die singletrack, maar door alle hectiek ben je daar soms ook even minder mee bezig. Een andere Bias-instelling was ook een optie geweest.
Tijdens de marathon is zowel de Epic als Flight Attendant een fijne en betrouwbare metgezel. Op de snelle, lange stukken is het zaak attent en tegelijk rustig te blijven, te eten en drinken en positie te kiezen. Voor boswielrennen draait de Epic zijn hand niet om. De verschillen worden gemaakt op de lange singletracks en het MTB-parcours – en daar is de Epic helemaal in zijn sas. En ik dus ook, ondanks het afzien.
Halverwege de marathon ben ik blij dat FA alles voor me doet en ik met slechts een druk op de knop hoef te schakelen. Een marathon zoals deze vreet energie en levert veel stress op, zo in een jakkerend groepje over afwisselend terrein. Je wilt zo min mogelijk bezig zijn met andere zaken en maximaal comfort en maximale efficiëntie zijn dan belangrijk. De extra optie ‘vooraan open, achteraan pedal’ is waardevol: het terrein komt zo minder hard binnen.
Andere dimensie
De Epic doet het goed in Apeldoorn, maar is een dergelijk design niet te veel van het goede voor Nederland? Te flauwe hoeken voor het korte bochtenwerk, te lui rijgedrag? Ik ken een aantal fietsen waarvoor dat inderdaad opgaat, maar niet de Epic 8. Een steile(re) vorkhoek zal wat scherper sturen, maar je boet daarmee ook in aan vertrouwen en inzetbaarheid. Pas je rijstijl, fietspositie en techniek aan en profiteer van de extra reserve van de moderne geometrie en de efficiëntie van het veersteem.
Het karakter van de fiets hangt ook af van de instellingen van FA. Op mijn testrondje vergelijk ik de BIAS op -2 en +2: met -2 focust FA vooral op comfort (open) en voelt het alsof je met een andere fiets rijdt; wanneer je naar +2 schakelt ervaar je direct een ander gevoel. FA kan dus eenvoudig het gedrag van je duurbetaalde fiets beïnvloeden, waardoor je er meer meer uit kan halen. Met de BIAS op -2 en de OverRide Mode in ‘lockout’ kun je zo een rit op hetzelfde parcours een andere dimensie geven.
Aandachtspunten
Is het alleen maar hosanna? Bijna, kan ik melden na al die kilometers. De handige, makkelijk werkende app heeft soms wel moeite om snel alle componenten te vinden, waardoor je niet altijd even vlug alle settings kunt inzien of aanpassen.
De voorspelbaarheid van de batterijstatus kan beter. Een extra batterij, de multilader en een ‘oplaad-mentaliteit’ zijn toch een must-have. Iets frappants wat ik meemaak, is dat de Control Module op de vork tijdens een lange autorit flink wordt beziggehouden door trillingen, althans, dat vermoed ik achteraf. Ongemerkt is de batterij al rijdend deels leeggelopen. Aan het eind van de lange, koude rit die volgt blijkt de batterij bijna op te zijn, maar voor zulke gevallen kun je in de app wel een pushmelding instellen.
De dropper blokkeerde op dat moment overigens ook – wat niet zou mogen, want hij werkt onafhankelijk van FA. Na een reset (batterijen loskoppelen) konden we weer verder. Als FA niet actief is staat de vering wel standaard open, dus in principe ruïneer je nooit je fiets. Een paar keer ervoer ik ook dat het systeem heel kort offline raakte en de vering open bleef. Na een palletje bij de powermeter te hebben verbogen voor beter contact met de batterij, kwam dat niet meer voor.
Upgraden en powermeter
Ben je inmiddels enthousiast over het systeem? Als je een recent model fiets met SRAM hebt en dat model is vrijgegeven voor FA, dan kun je je fiets upgraden. Je moet daarbij altijd de achterdemper vervangen. Verder heb je een Control Module nodig die op de vorkkroon past (hiervoor heb je een RockShox D1-serie vork vanaf 2024 nodig). Geen D1? Dan heb je een nieuwe FA-vork nodig. Opletten dus als je bijvoorbeeld een oudere Epic Evo 7 wilt upgraden. In de vork moet een Charger Module met motor geplaatst worden voor besturing van de demperpositie.
Effort Zones werkt alleen met een powermeter van SRAM, zonder mist FA je vermogensinput (BIAS blijft beschikbaar). Zonder powermeter ervoer ik een merkbaar minder actieve FA. Ik fronste vaker mijn wenkbrauwen over bepaalde keuzes en het locken werd vaak (te lang) uitgesteld, wat je kunt oplossen door de OverRide Mode op ‘lockout’ te zetten. De voor- en achtervering blijven ook zonder powermeter onafhankelijk van elkaar werken, maar wel trager en minder voorspelbaar. Je hebt dan overigens wel een cadanssensor nodig.
En FA gebruiken zonder de SRAM AXS-derailleur? Dat kan, hiermee ervoer ik minder bijwerkingen. Verder adviseer ik om voor de volle functionaliteit te gaan. Een stuur-pod om FA manueel te bedienen is handig en aangeraden. De fijne maar zware, dure dropper van SRAM is niet vereist. De prijs van een upgradeset in combinatie met de aankoop van de Epic Pro (die al een powermeter heeft) wordt aangeboden voor ruim 1.700 euro, en met een Expert- of Comp-model voor ruim 2.000 euro (inclusief powermeter). De Epic EVO 7 met RockShox is compatibel met FA (check wel je vorkkroon), de Epic 7 met Brain niet.
Niet te versmaden
Zoek je een nieuwe fully in het hogere segment, dan komt er een nieuwe, serieuze keuzeoptie bij: je zou een ‘mindere’ afmontage mét FA kunnen verkiezen boven een luxere zónder FA, of de beschreven upgrade kunnen doen. SRAM GX werkt bijvoorbeeld even goed als de luxere groepen, hoewel deze wel wat zwaarder en slijtagegevoeliger is. En een carbon stuur is mooi, maar is het veel meer dan dat? En lichtere wielen kun je altijd nog kopen. Keuzes zijn altijd persoonlijk, maar als ik zelf zou moeten kiezen, dan verkies ik Flight Attendant en lichte wielen boven een betere groep of lichter frame.
Wil je het beste van het beste ervaren – en heb je het geld ervoor (over)? Dan is de S-Works Epic 8 FA niet te versmaden. Het is de beste, leukste maar ook duurste fiets waar ik ooit op heb gereden. En dat is makkelijk gezegd, maar het gevoel ‘ik rij vandaag op de S-Works Epic 8 FA!’ laat zich níet makkelijk beschrijven – of evenaren.
Adviesprijzen
€ 950,- FA achterdemper (fiets-specifiek)
€ 649,- FA control module, FA charger module, oplader en accu (als pakket)
€ 400,- SRAM X0 powermeter eenzijdig, rechterarm
€ 170,- SRAM stuur PO
€ 2.169,- totaal