Introductie: Shimano Dura-Ace R9200 en Ultegra R8100, 12-speed én draadloos

Bij SRAM en Campagnolo zijn we er al aan gewend, maar ook bij Shimano heb je vanaf nu een kransje extra te kiezen, waarmee het aantal tandwielen op de cassette op twaalf stuks komt. Vandaag presenteren ze twee nieuwe groepsets, Dura-Ace R9200 en Ultegra R8100. Beiden 12-speed én ze schakelen draadloos! Wij mochten er in Lourdes al mee rijden, verderop in dit artikel onze eerste rij-ervaringen.

Tekst: Thijs van Amerongen / Foto’s: Irmo Keizer/Shimano

Sinds jaar en dag is bij Shimano de Dura-Ace groepset het vlaggenschip in de collectie. Zijn er nieuwe innovaties op het gebied van draaiende en remmende onderdelen dan begint dit bij Shimano altijd bij deze set. De jaren erna sijpelt dit langzaam door naar de groepsets daaronder. Maar voor dit jaar heeft Shimano er voor gekozen niet alleen de Dura-Ace groep te vernieuwen maar ook direct het meer betaalbare familielid, de Ultegra groepset een upgrade te geven. Dit is vrij uniek voor Shimano begrippen. Daar moet wel bij gezegd worden dat er voorheen op 1 niveau zowel een mechanische als Di2 groepset werd gelanceerd. Nu heeft Shimano zich alleen gericht op de Di2 groepsets in combinatie met schijfremmen. Velgremmen zijn nog wel steeds leverbaar, maar worden niet verder doorontwikkeld.

12 Speed

De grootste wijziging is natuurlijk dat ook Shimano overstapt naar 12 speed. Dit biedt uiteraard meer variatie in vertandingen. Shimano houdt vast aan de 11 als kleinste kransje. Op Dura-Ace niveau zijn er dan 11-28, 11-30 en 11-34 cassettes verkrijgbaar. Vooralsnog op Ultegra niveau alleen een 11-30 en een 11-34.  Als grootste meerwaarde noemt Shimano zelf de toevoeging van de 16 in de “sweet spot” zone. Waar je vroeger nog wel eens het gevoel had net een tand te zwaar of een tand te licht rijden, daar is dat gat nu gedicht. Dit kunnen we zeker beamen, het zal het meer gelijkmatig verslijten van je cassette ook ten goede komen.

Het crankstel blijft redelijk ongewijzigd, nog steeds het Hollowtech systeem, maar nu leverbaar met in 54-40T op Dura Ace niveau. Deze is echt bedoeld voor de wedstrijdrenners. Gewone stervelingen kunnen kiezen voor de 52-36T of 50-34T. Op Ultegra niveau is er een 52-36T en een 50-34T verkrijgbaar. In combinatie met de 12 speed cassettes is er dus voldoende variatie om met 1 setup overal rond te fietsen.

Draadloze shifters

Dan naar misschien wel de opvallendste wijziging ten opzichte van zijn voorganger. De shifters van zowel de Dura-Ace als Ultegra groepset zijn draadloos geworden. De voorderailleur (FD-R9250), achterderailleur (RD-R9250) en batterij zijn nog wel bekabeld met elkaar verbonden. De kabels zijn wel een stukje dunner geworden. Jaren geleden was Shimano al bezig met het testen van een draadloze groepset. Toen ze er bij een veldtest tijdens de Vuelta a Espana achterkwamen hoeveel draadloze signalen er bij een dergelijk evenement aanwezig zijn (tot wel 150 tegelijk), is er gelijk voor gekozen om dit meer tijd te geven om een eigen protocol te kunnen ontwikkelen dat volledig op zichzelf staat. Onderbrekingen of storingen door andere signalen zijn hierdoor uitgesloten.

Het grote voordeel van de draadloze shifters is niet alleen het ontbreken van de kabels en de daarbij behorende montage, maar vooral de snelheid van schakelen. De achterderailleur schakelt 58% sneller dan zijn bedrade voorganger en de voorderailleur 45%. Daarnaast hoef je nu alleen je remleidingen nog door je stuur en frame te leiden, wat montage weer een stukje makkelijker maakt.

De ontvanger van het signaal van de shifters zit in de achterderailleur verwerkt. Hier zit vanaf nu ook de aansluiting van de laadkabel en de signaal LED’s voor het afstellen van het systeem en het aflezen van de batterij status. Speciale stuurdopjes of junctions in het frame verwerkt zijn hiermee verleden tijd, mooi! Daarnaast zit er een ANT+ ontvanger verwerkt in de achterderailleur, handig om je fietscomputer eenvoudig te verbinden.

Ondanks dat er dus heel wat techniek in de achterderailleur huist, oogt hij slanker en cleaner dan zijn voorganger. Het systeem is net als voorheen naar wens aan te passen middels de E-Tube app. Je kunt hiermee bijvoorbeeld instellingen wijzigen voor Synchronized, Semi-Synchro of Multi-Shift schakelen of de schakelsnelheid aanpassen. Daarnaast kan een dealer uitlezen op welke tandwielen je het meest gefietst hebt, handig als je bijvoorbeeld jouw ideale cassette wilt bepalen.

In beide shifters zit een CR1632 batterij verwerkt die 1,5 tot 2 jaar meegaat. Shimano heeft ervoor gekozen niet voor een alom verkrijgbare CR2032 batterij te kiezen. Hiervan zijn veel merken verkrijgbaar met een bedenkelijke kwaliteit, die de werking van het systeem zouden kunnen beïnvloeden.

De ergonomie van de shifters is ook aangepakt. De kop van de shifter is behoorlijk hoger geworden, dit moeten zorgen voor meer controle en zekerheid bij het rijden met de handen bovenop de shifters. Daarnaast zijn ze wat langer (4,6 mm)  geworden, waardoor de afstand tussen het stuur en de remhendel groter is geworden. Deze ruimte biedt je nu de mogelijkheid om je middelvinger, ringvinger en pink onder je shifter kwijt te kunnen. Natuurlijk is dit afhankelijk van hoe groot je handen zijn, maar dit geeft je wel het gevoel de shifters heel stevig in de handen te hebben. Het verschil tussen de 2 schakelbuttons is ook groter geworden. Reden hiervoor is dat je bij koud weer ook met dikke handschoenen het verschil moet kunnen voelen. De reach van de hendels is in te stellen, je hebt 16,4 mm verschil tussen het meest verweg en het dichtsbij. Ook voor kleine handen zijn de remgrepen dus prima te gebruiken.

De sprinter- en klimshifters zijn ook weer van de partij, dit keer een stuk slanker en subtieler weg te werken dan de vorige versie. Deze extra shifters worden bekabeld verbonden met de hoofd shifter.

Vaker opladen

Dan naar het nadeel van het semi- draadloze systeem. De batterij van het nieuwe Di2 systeem is hetzelfde gebleven, maar doordat de achterderailleur meer energie verbruikt dan voorheen zal het systeem zo’n beetje iedere 1000 km opgeladen moeten worden. Dit is een stukje vaker dan voorheen. Niet onoverkomelijk, maar toch een aandachtspunt als je al jaren met Di2 rijdt. Wil je ondanks de draadloze mogelijkheid, de shifters toch bedraad aansluiten op het systeem dan is dit nog altijd mogelijk. Bij een groepset met velgremmen is dit zelfs een must.

Zowel de Dura-Ace als de Ultegra groepset is circa 20 gram zwaarder geworden door de doorgevoerde aanpassingen. Shimano heeft er wederom voor gekozen functionaliteit voor gewicht te laten gaan.

Stillere remmen

Last but not least, de remmen! Ze zeggen weleens, remmen is angst. Maar het is toch lekker dat je gecontroleerd en veilig tot stilstand kunt komen. De nieuwe remhoeven zijn zo aangepast dat de remblokken 10% verder van de schijf af staan. Dat zorgt voor minder geluid, vooral in natte omstandigheden. De blokjes zelf zijn hetzelfde gebleven als voorheen.

Het grootste verschil op remgebied zit hem echter bij de shifter. Daar is de Servo Wave techniek overgenomen uit de gravel- en MTB-groepen. Daarmee heb je minder vrije slag en een groter gebied om het remmen te doseren. Het zorgt ervoor dat je met minder kracht, gedoseerd en wanneer nodig harder kunt remmen.

Een verbetering waar zeker de fietsenmakers gelukkig van worden is de aangepaste wijze van ontluchten. De nieuwe remklauw heeft een zogenoemd “bleed port” en een aparte stelschroef om de oliekamer open te zetten. Dit gaat een hoop geknoei met minerale olie voorkomen in de toekomst. Je hoeft de calipers niet eens van het frame te halen.

In de praktijk

Om met eigen ogen te zien en voelen wat deze vernieuwingen inhouden kan ik de nieuwe groepset uitproberen vanuit de Franse bedevaartsplaats Lourdes. Gelegen aan de voet van de Pyreneeën is dit een ideale uitvalsbasis om de groepset zowel op het vlakke, bergop, als in lange afdalingen te testen.

De onderdelen zijn wat donkerder zwart gelakt dan zijn voorganger. Alle onderdelen zien er afzonderlijk heel hoogwaardig en gelikt uit. Het eerste wat opvalt en waar je aandacht naartoe getrokken wordt is de vorm van de shifters. De eerder genoemde beloftes worden helemaal waar gemaakt. Je handen hebben voldoende ruimte om in mijn geval de shifters met 3 vingers vast te houden. Daarnaast geeft de verhoogde kop op de shifter meer gevoel van zekerheid.

De remmen zijn voelbaar verbeterd. Er is minder kracht nodig om bij te remmen of zelfs echt door te remmen. In combinatie met de aangepaste ergonomie van de shifters zorgt dit ervoor dat je eenvoudig met je wijsvinger kunt remmen. Voorheen had je toch snel de neiging hier meer vingers bij te betrekken waardoor je houvast met het stuur minder werd. Een plotseling opdoemend gat in de weg kon dan risicovol worden. Door de grotere kop op de shifter kun je nu ook makkelijker de kop als steunpunt gebruiken, wat dan weer voor de professionele renners een meerwaarde is, sinds de nieuwe regelgeving van UCI. Minpuntje voor mij zijn wel de vernieuwde rubberen hoesjes om de shifter, bij zweethanden of regen geven deze beduidend minder grip dan voorheen.

Supersnel schakelen

Het schakelen gaat echt voelbaar sneller dan voorheen. Je zou denken dat het al niet beter kon dan, maar dit is toch weer een stapje voorwaarts. In combinatie met het vernieuwde Hyperglide+ systeem kon ik bij het oprijden van Luz Ardiden zelfs bij hoge wattages gewoon soepel doorschakelen. Waar het bij de vorige groep dan allemaal nog wel eens rauw kon klinken, verplaatst de ketting zich nu bijna geruisloos van kransje naar kransje. Het schakelsignaal wordt razendsnel verzonden van shifter naar derailleur en hapert geen moment.

Prijzen

De hoofdpunten samengevat:

• Van 2×11 naar 2×12 speed
• Shifters zijn draadloos geworden
• Ergonomie is ook verbeterd
• Hyperglide + aangrijppunten tandwielen + ketting is verbeterd
• Zowel achter- als voorderailleur reageren en schakelen sneller
• Nieuwe tandwielverhoudingen, kransje 16 toegevoegd
• 12-speed cassettes passen op alle Shimano 11-speed body’s. Maar een 11-speed cassette past niet op een 12 speed body
• Wijze van ontluchten is verbeterd door een stelschroef en aparte bleed port
• Batterijduur is verminderd
• Mechanische Ultegra wordt momenteel niet vernieuwd en verdwijnt wellicht in de toekomst
• Adviesprijzen nog onbekend, waarschijnlijk met 15% verhoogd ten opzichte van 2020
• Powermeters leverbaar op Dura-Ace en Ultegra niveau.
• Leverbaar: oktober 2021