De volgende vraag werd ingestuurd. ‘Ik las dat er strengere regelgeving is voor bisfenol A (BPA) in plastics. Voor heel Europa is besloten dat het gebruik van BPA wordt verboden in materialen die in contact komen met voedingsmiddelen. Hoe zit het dan met bidons?’

Tekst: Yneke Kootstra

Zoals de meeste wielrenners heb ik een kast vol bidons. De ene vind ik fijner dan de andere, maar dat zit hem vooral in het gebruiksgemak. En net zoals jij maak ik me zorgen, want al die krijgertjes kijk ik niet in de bek en check ik niet op de samenstelling. Wel ervaar ik dat de inhoud van een bidon na langere tijd toch een beetje naar plastic gaat smaken. En dat lijkt een groter probleem met bidons die ik vaker gebruik. Ik heb hier in 2000 al eens over geschreven en sinds die tijd zijn de meeste bidons BPA-vrij. Maar het is de vraag of dat beter is.

Bidons van kunststof zijn ideaal, want licht en onbreekbaar. Maar plastic heeft de laatste jaren om veel redenen een slechte reputatie gekregen. Niet alleen voor het milieu maar ook voor de gezondheid. Van BPA, of bisfenol A, weten we al jaren dat het niet gezond is voor ons. Het is een stof die in veel plastic producten werd en wordt toegepast, zoals plastic flessen, elektronica, kassabonnetjes en speelgoed. BPA verstoort de hormoonhuishouding en kan niet alleen vruchtbaarheidsproblemen veroorzaken, maar wordt ook in verband gebracht met een verhoogd risico op hart- en vaatziekten, obesitas en mogelijke
schade aan het immuunsysteem.

Voor de inname van BPA heeft de Europese waakhond EFSA in 2023 de tolereerbare dagelijkse inname 20.000 keer strenger gemaakt dan voor die tijd. En nu zijn de eisen strikter geworden door een Europees besluit: Vanaf 20 januari 2025 is het gebruik van BPA in materialen die in contact komen met voedsel verboden in alle Europese lidstaten.

Kunststof vermijden

Ook alternatieven van BPA als BPF, BPS en BHPF behoren tot dezelfde chemische familie en er mag dan ook verwacht worden dat ze schadelijk zijn. Verschillende onderzoeken laten inderdaad zien dat vergelijkbare effecten op de hormoonhuishouding worden gevonden. Het effect van BPF en BPS lijkt wel zwakker dan dat van BPA. BPA-vrij zegt dus niets over de eventuele risico’s. Maar hoe groot de risico’s zijn van regelmatig uit een bidon drinken die blootstaat aan warmte en zonlicht is niet bekend.

Het Voedingscentrum evenals een artikel in de Washington Post van september 2019 stellen dat glas de beste keuze is voor een hervulbare fles om water uit te drinken. Helaas is dit voor fietsers niet een optimale keuze vanwege gewicht en breekbaarheid. Een alternatief is metaal. Een bidon van RVS is echter iets zwaarder dan kunststof (een RVS bidon van 750 milliliter is 90 gram zwaarder dan een kunststof bidon). Aluminium is lichter maar is af te raden bij het gebruik van zure vloeistoffen als dorstlessers.

Bidons

Bidons worden nu vrijwel altijd als BPA-vrij aangeboden. Maar zolang onderzoek naar het effect van alternatieven nauwelijks is gedaan, moeten we het doen met de voorzichtige conclusie dat het beter lijkt het drinken uit bidons van kunststof te vermijden. Vooral hoge temperaturen bij fietsen in volle zon kunnen het risico vergroten. Ook koolzuurhoudende dranken en vruchtensappen kunnen ervoor zorgen dat er meer nadelige stoffen in de bidon terechtkomen. Je kunt je dus voorstellen dat zwarte bidons een groter risico vormen dan witte bidons. Hoeveel groter dat risico is, valt echter niet in te schatten.

Tips bij kunststof bidons

  • Allereerst: BPA-vrij wil niet zeggen dat er geen risico is: alternatieven voor BPA komen uit dezelfde chemische familie.
  • Check je bidons en gooi oude en versleten bidons weg. De meeste bidons zijn tegenwoordig BPA-vrij. Heb je nog hele oude? Leuk voor een verzameling, maar gebruik ze niet meer op de fiets.
  • Vermijd het gebruik van hete dranken in je bidon.
  • Was je bidons met de hand af en niet in de vaatwasser. Algemene tip van wetenschappers: was plastic af met de hand en niet in de vaatwasser en gebruik plastics niet in de magnetron. Het gebruik van agressieve wasmiddelen en hitte vereenvoudigen namelijk de afgifte van chemische stoffen naar de vloeistof bij gebruik later.
  • Voor je een nieuwe bidon in gebruik neemt, kun je de bidon wegzetten met warm water waarin je één tot twee eetlepels soda oplost. Daarmee gaat de eerste sterke plasticsmaak weg. Het verlaagt niet het risico op afgifte van chemische stoffen naar de vloeistof.
  • Maak je bidons niet te lang van tevoren klaar en gooi nietgebruikte drank weg.
  • Drink je veel uit bidons? Overweeg voor de training of als gewicht geen probleem is bidons
    van RVS. Die zijn beter schoon te maken en maar 90 gram zwaarder dan een plastic bidon.
  • Vermijd het gebruik van donkere bidons op zonnige dagen.