In Fiets Magazine nr.5 – 2015 staat een uitgebreid artikel over de montage en mogelijkheden van de nieuwe elektronische schakelgroep voor de mtb, Shimano’s XTR Di2. We gaan daar vooral in op het elektronische deel van de groep. Maar ook het mechanische deel is vernieuwd.In onderstaande video een timelapse van de eerste opbouw van een complete XTR Di2 groep.
XTR Di2
Tekst: Wouter Lazet, foto’s: Edwin Haan
XTR en Di2 vormen samen de M9000 11-speed elektronische mountainbikegroep. De eerste officiële. Want toen een aantal jaar geleden Dura-Ace Di2 uitkwam, duurde het niet lang voordat de eerste derailleurs op een MTB werden geschroefd, gecombineerd met triatlon- en tijdritschakelknoppen. Dat liet meteen het grote voordeel van elektronische schakeling zien: de shifter is niet meer dan een knopje en de kabels zijn zo dun en buigbaar als doorgekookte spaghetti. Dat deze set voor de weg zich zo makkelijk liet verbouwen tot MTB-groep, en dat ze vervolgens heel bleef, zei veel over de degelijkheid. Dat het nog tot vorig voorjaar duurde voordat er een uitnodiging voor de introductie van XTR Di2 op de mat viel was een verrassing.Die persintroductie vond plaats vlak voor een wereldbekerwedstrijd op het parcours van het Duitse Albstadt. We kregen uitgebreide uitleg, en de gelegenheid tweemaal 20 minuten te rijden. Helaas had Shimano alleen de Di2-versie bij zich, terwijl er van alle elektronische onderdelen ook een mechanische versie bestaat. Het hele artikel vind je in het julinummer van vorig jaar. De elektronische groep verraste door zijn vormgeving, stelde teleur in de standaard afstelling en maakte de beloftes alsnog waar na wat softwareaanpassingen. Het was dan ook vooral het elektronische systeem van software en draadjes dat indruk maakte. E-tube noemt Shimano dit. Die Di2- componenten treffen we voorlopig alleen aan in de aandrijving, het is nog wat te vroeg voor elektronische remmen, maar zelfs de aandrijving bevat flink wat niet-elektronische onderdelen.XTRHet crankstel is er in twee hoofduitvoeringen, de lichte XC- en de extra sterke Trail-uitvoering, ieder in verschillende vertandingen. Voor onze snelle hardtail kozen we de XC-uitvoering, in 26-36 dubbel versie. Een enkel voorblad is ook leverbaar, maar dan is de voorderailleur overbodig en die wilden we juist ook uitproberen. Bovendien biedt Shimano’s enkele voorblad nog minder mogelijkheden dan concurrent SRAM doordat de cassette een kleiner bereik heeft. Van dubbel crankstellen van XC kozen we dan weer de smalle versie, de crankarmen vallen strak om de achtervorken en er is een brede versie voor bredere frames. Het Trail-crankstel is altijd breed, en is leverbaar met een, twee en drie voorbladen.
Om de ketting niet van het enkele voorblad te laten lopen zijn de tanden extra hoog en hebben een brede top, heel anders dan de dikke-en-dunne tanden op SRAM 1×11 voorbladen.
Aan de cassette is ook niets elektronisch. Uit alle computersimulaties en berekeningen bleek dat de ideale tandvorm voor een of twee voorbladen te weinig zijdelingse speling overliet voor een triple, dan moet de ketting immers nog schuiner kunnen liggen. Daarom is er voor de triple een aparte cassette met kleinere, meer afgeschuinde tanden. Gebruik je de triple cassette in de dubbelgroep dan is hij onnodig snel versleten. Andersom zal de ketting ratelen in een aantal versnellingen. De eerste vier tandwielen zijn bij beide cassettes van staal. Dan volgen zes titanium kransen en de laatste is van aluminium. Ze zitten per twee en drie op carbon dragers geklonken, een idioot lichte constructie. De afstand tussen de kransen is verkleind ten opzichte van 10-speed, en gelijk aan die van 11-speed race. Opvallend is dat de hele cassette op een standaard 8-9-10-speed body van Shimano past, de bredere 11-speed racebody is niet nodig. Dat komt doordat de grootste krans wat over de rand heen hangt, hij is zo groot dat hij toch niet in de buurt van de spaken komt. Het kleinste kransje telt 11 tandjes, het grootste 40.De 11-speed XTR-ketting is, net als vroeger, dezelfde als die van de Dura-Ace-groep. Dat betekent dat hij asymmetrisch is, monteer je hem met de letters leesbaar dan zit hij goed om. De ketting is voorzien van een keiharde, spiegelgladde laag die wrijving en slijtage vermindert. Dat lijkt ons een goed idee. Met het toenemen van het aantal kransjes, en het afnemen van de kettingbreedte is de levensduur van kettingen er namelijk niet beter op geworden.De derailleurs van onze testgroep zijn wel elektrisch, net als de shifters. Die shifters missen een ingewikkeld mechaniek, maar opvallend genoeg zijn ze even groot als de mechanische. Ze hebben dan ook geen tiptoetsen, maar hendels die het mechanische gevoel nabootsen. Op- en afschakelen voelen nu hetzelfde, alleen de plek van de knop verschilt iets, dat is wennen! Montage, met die dunne snoertjes, is ‘anders’, zeker in combinatie met het Pro- stuur met interne kabelgeleiding. Het ging natuurlijk al fout tijdens het opbouwen. Hoe we ook frummelden, we kregen de combinatie remhendel-shifter niet handig gepositioneerd. Tot we bedachten dat Shimano de handel omgedraaid heeft. Altijd horen de remmen eerst op het stuur geschoven te worden, dan de shifters en als laatste de greep. Dat is nu dus anders: eerst de shifter en dan de rem. Daar zijn ze op aangepast, de klemband van de rem is smal en de hendels op de shifter zijn lang. Het maakt de XTR Di2-shifters nauwelijks compatibel met andere remmen, de donut zit in de weg van de remhendel. Het verwachte tiptoetsgevoel is er niet, de elektronische klik lijkt sprekend op een mechanische.
De XTR Di2 shifters zijn nauwelijks te combineren met remmen van andere merken doordat ze aan de verkeerde kant van de remmen horen.
De XC-remmen hebben zoals gezegd een bijzonder smalle klemband. Bovendien is die klemband aan de binnenzijde bekleed met kunststof, wat de constructie flexibel maakt. Ook de carbon hendel buigt een beetje, waardoor de hendel soft aanvoelt, vooral wanneer je stilstaat. Al rijdend blijkt de remkracht voldoende, en gebruik je niet zozeer kracht om te doseren maar beweging. Dat dit werkt bewijst het gemak waarmee je een wheelie maakt, zachtjes bijremmen gaat perfect. Voor zwaardere rijders lijkt ons de Trail-versie geschikter. Die is stijver, zwaarder en veel krachtiger. Bovendien kan die rem meer warmte afvoeren. Dat is voor de meeste lichtgewicht remmen een beperkende factor, maar gezien de heel speciale schijven zou ook de XTR XC-rem alles moeten kunnen verdragen.
Zwaardere rijders en fanatieke afdalers kunnen voor de Trail-versie kiezen.
De schijven zijn verkleinde uitvoeringen van de Saint downhill exemplaren. Shimano gebruikt al jaren een gelaagde schijf: aluminium om warmte af te voeren en twee lagen rvs om op te remmen. De alu laag houdt bij deze schijf niet op, maar loopt door in gegolfde vinnen, waardoor het warmteafgiftevlak bijna verdubbelt.
XTR heeft voortaan downhill schijven.
De spannendste onderdelen hebben we voor het laatst bewaard, de derailleurs. Van de voorste zijn maar twee versies, een dubbel en een triple. Geen verschillende klembanden en geen kabelaansluitingen, wel de keuze uit vier beugels om hem aan het frame te monteren. Naast een hoge en een lage klemband zijn dat een low en een high direct mount. Ons frame is van het high direct mount type zodat de derailleur altijd recht zit. Toch kregen we hem niet helemaal lekker aan het werk: de begrenzing staat op de uiterste stand en het motortje heeft moeite de ketting op het binnenblad te duwen, vooral wanneer je in een klim niet de kracht van de pedalen kunt halen. Het lijkt alsof het montagepunt van het frame te ver naar buiten is geplaatst, maar nauwkeurig nameten vertelt dat hij precies aan Shimano’s eisen voldoet. Bovendien, tot voor kort zat er een 10-speed mechanische XTR-groep op dit frame en die schakelde het vlekkeloos.
Er zijn twee types voorderailleur, die met beugels op alle frametypes passen.
De achterderailleur is helemaal indrukwekkend, hij glimt en is een nogal groot. Er is een tripleversie met lange kooi, wij hebben de korte voor enkel en dubbel voorblad. Gezien het enorme verschil tussen de grootste en kleinste krans, en het binnen- en buitenblad verwacht je een veel langere kooi, ook voor de dubbel, om de ketting op spanning te houden. Dat heeft Shimano elektronisch opgelost, het is onmogelijk klein-klein te schakelen, de laatste drie kransjes doet de boordcomputer niet. Groot-groot kan wel, maar onder protest en met een flinke ratel. De gouden hendel is prominent. Hij zit al een tijdje op de duurdere Shimano-derailleurs en vermindert het klapperen van de ketting, ten koste van wat schakelsouplesse. Dat laatste speelt geen rol bij een elektronische groep dus er is geen reden meer die stand niet te gebruiken. Wat tegenviel, was het afstellen. De kransen zitten zo dicht op elkaar dat een haardikte het verschil maakt. Zo bleek de achterpat iets krom, een fractie. Voor de 10-speed mechanische groep was het geen probleem, nooit gemerkt, maar 11-speed XTR schakelde pas toen alles perfect recht was.
Dankzij de boordcomputer kan de derailleurkooi korter zijn.
Hoofdredacteur bij Fiets. Rijdt op alles met twee wielen. Wielrennen, gravelracen, crossen, mountainbiken en zelfs een voorzichtig downhill dagje komt wel eens voor. Vooral geïnteresseerd in techniek en gadgets. Favoriete grote ronde, de Giro. Favoriete klassieker, Parijs-Roubaix, ondanks een grote weerstand tegen het zelf fietsen op kasseien.
