De gemiddelde leeftijd van de Fiets-lezer is rond de 50 jaar. Als die lezer het Mountainbike Museum in Arnhem bezoekt, wordt-ie geconfronteerd met zijn jeugd. Daar staan namelijk honderden MTB’s uit de periode 1980-2000. Een feest der herkenning!
De All Terrain Bike is nog niet oud. De fiets is ontstaan in de VS en waaide over naar Europa. Het zal geen verrassing zijn dat de eerste fietsen Amerikaanse merken waren. De eerste keer dat Fiets ATB’s testte was eind 1983; een Specialized, een Miyata en een Agu. In 1988 was er in Nederland het eerste Nederlands kampioenschap ATB in de Soesterduinen, Jim van Overbeek was de winnaar. In de eerste Koopgids (1990) telden we ruim 200 ATB’s. Allemaal met 26 inch wielen uiteraard.
De oprichter van het Mountainbike Museum aan de Kemperbergerweg in Arnhem is Jeroen van Roekel. Hij en zijn staf van vrijwilligers hebben in een jaar of tien honderden MTB’s verzameld. Daarvan staan er zo’n 200 tentoongesteld, de andere staan in een opslag. Op de site van het museum (mountainbikemuseum.nl) zijn alle fietsen te zien; wij lichten er hier zes uit. Maar het is zeker de moeite waard om zelf te gaan kijken in Arnhem!
1982 Specialized Stumpjumper Sport
In het museum staan zo’n dertig uitvoeringen van de Specialized Stumpjumper, wereldwijd beschouwd als de allereerste productie-mountainbike. Dit is een heel vroeg model. Een stalen frame, gesoldeerd met lugs en een heel flinke wielbasis. Gebaseerd op de frames van Tom Ritchey trouwens, maar dan geproduceerd in het Verre Oosten. Er waren toen geen specifieke offroad-onderdelen en er werd volop gemixt. We zien een Sugino-crankstel met al wel de nieuwe MTB-steek van 110 buiten en 74 binnen.
Naast het frame komt ook de aandrijving uit Japan met een Suntour Mountechachterderailleur, freewheel en 3×5-speed shifters van Suntour. Mooi is het verchroomde Bullmoose-stuur. Hoe komt de fiets in Arnhem terecht? Gekocht op Marktplaats van iemand die bij de koopvaardij werkte en de fiets in de VS heeft aangeschaft voor zo’n 750 dollar. Later werd Van Herwerden uit Voorburg de importeur van Specialized.
1991 Klein Attitude
Bright green, white and magenta fade… Zo’n MTB wilde je. Alleen niet te betalen voor een doorsnee biker. Een los frame kostte destijds rond de 4.000 gulden. Deze serie Klein-fietsen werd nog echt gemaakt in de VS. Oversized aluminium, rechte – en bikkelharde – aluminium voorvork, speciale balhoofd- (en bracket)lagers en een Shimano 8-speed XTR met STI-shifters. Opvallend: de naar achteren wijzende achterpatten.
Deze Klein heeft jaren samen met een iets grotere Attitude in een SUV gestaan. Man en vrouw reden ermee, zij werd ziek, maar hij nam de fietsen nog heel lang mee. Uiteindelijk kwam hij voorrijden met de SUV en sindsdien staat deze fiets in de toonzaal. Ook opvallend – en heel erg jaren negentig – is het Fi’zi:k Nisene-zadel met koeienprint. Zowel Klein als Fi’zi:k had Vertex uit Zandvoort als importeur. De fiets weegt 13,7 kilo en dat is inclusief de loeizware maar onverwoestbare Rigida DP 22 velgen.
1991 Basso Rocky Mountain
Van voor tot achter Italiaans. Het stalen Basso-frame is van Columbus SL met een complete Campagnolo onderdelengroep. Dat wil zeggen: met de befaamde Bullit-draaischakelaars, Euclid-groep en Icarus MTB 8-speed derailleurs, triple 48/38/32 crankstel en remmen. En met een speciale zadelpen waarmee je de hoek van het zadel makkelijk kunt aanpassen middels een quick release. Campagnolo heeft een paar jaar MTB-onderdelen gemaakt – om precies te zijn van 1989 tot 1995. Met als topgroep de Record OR.
Mooi spul, maar het haalde het niet bij de onderdelengroepen van Shimano – die delen werkten net wat beter en waren ook nog eens betaalbaar. (In 1990 kostte een Euclid-groep 1.830 gulden, Shimano XT 1267 gulden.) Campagnolo heeft later nog wel cyclocross-cantileverremmen gemaakt, maar echt offroad gingen de Italianen pas weer in 2021 met de Ekar-gravelgroep. Deze Basso is via een aankoop op Marktplaats in Arnhem beland. Het is een van de weinige MTB’s met Campagnolo-onderdelen.
1991 Mountain Cycle San Andreas
‘Waarom zouden een achtervering, schijfremmen en een omgekeerde vork niet ten goede kunnen komen aan het mountainbiken, terwijl ze de norm zijn in de motorcross?!’ Dat schijnt de geestelijk vader van deze San Andres, Robert Reisinger, gezegd te hebben. Reisinger kwam uit de motorcrosswereld, en dat zie je terug. Aluminium frame – en dat hoorde je ook – een grote swingarm en de upsidedown voorvork. Met elastomeren en mechanische Pro Stopschijfremmen – zwevend! – met een diameter van 200 millimeter. En in het voorwiel al een versie van een steekas. Compleet met XTR weegt zo’n Mountain Cycle 15 kilo.
De San Andreas wordt beschouwd als een van de eerste all-mountain MTB’s. We hebben de bike in 1993 getest en ja, het was een echte headturner. Maar ook heel zwaar, heel luidruchtig en de vering, tja… 7.950 gulden kostte een frameset. Deze fiets stond in de opslag van Rijwielpaleis Bilthoven, een van de eerste winkels die zich specialiseerde in mountainbikes.
1993 Manitou FS
In 1989 maakte de Amerikaan Doug Bradburry zijn eerste geveerde voorvork. Kort daarop gevolgd door z’n eerste fullsuspension op basis van die… voorvork. De naam Bradburry zegt je misschien niets, maar zijn merknaam Manitou wellicht wel. Deze fiets heeft vrijwel identieke voorals achtervering. Draaipunt net achter het bracket, veel gepolijst Easton-aluminium, XTR, Answer A-Tac-stuurpen, Flite titanium zadel, CNC-rembrug, CNC rode cantileverremmen en Tioga Psycho-K-banden. Importeur Filip Sports uit Hoeilaart rekende destijds 179.000 Belgische frank voor een frameset. Hoe nineties wil je het hebben?
Vorig jaar is er nog een speciale editie van de FS geproduceerd (maar dan met nieuwe Manitou-vering en schijfremmen). Deze fiets komt van Peter Hogenhout, eigenaar van Bike Fun in Heerlen. Hij is MTB-adept van het eerste uur; niet zo onlogisch als je in Limburg woont. Ook is hij nog importeur van Canyon geweest.
1993 Slingshot
Fietsen met het slingshot-principe zijn een jaar of tien geproduceerd. Zowel BMX, MTB als triatlon. In plaats van een onderbuis is er een staalkabel. Er is één scharnierpunt – op de bovenbuis bij de – zadelpenlug. Tussen bovenbuis en staande buis zit een scharnierende kunststofplaat. Samen met de staalkabel heb je zo een ‘geveerd’ frame. De vertaling van slingshot is katapult: door de staalkabel op de juiste spanning te zetten katapulteerde de fiets vooruit. Dit model is vervaardigd van True Temper-staal, afgemonteerd met Shimano LX en een Manitou verende voorvork.
We vonden in de Koopgids van 1993 de prijs van een Slingshot met XT: 4.770 gulden. Het Brabantse Brima is een paar jaar importeur geweest van Slingshot. Brima had een winkel in Heesch. Eigenaar Marcel van den Hurk is vooral bekend geworden als de man achter het merk Be One. En je kunt hem ook nog treffen op retrobeurzen met een tafel vol vintage MTB-spullen.
Hieronder nog meer foto’s uit het museum.
