Asfalt kan verdraaid glad zijn, zeker als het nat is, maar rood asfalt lijkt soms wel extra glad, als je de verhalen van gedupeerde wielrenners moet geloven. Is dat inderdaad zo of hebben we hier te maken met een fabel?
Tekst: Elias de Bruijne
‘Ik reed gewoon door de bocht, niet te hard, en gleed zomaar weg. Het wegdek was wel nat, maar dat rode asfalt is spekglad.’ X van de lokale toerclub is onderuit geschoven op een strook rood asfalt op de Lekdijk bij Ameide en hij vermoedt: het lag aan het rode asfalt. En X is niet de enige die rood – of bij uitbreiding, gekleurd – asfalt verdacht vindt: er zijn meer wielrenners die het wantrouwen.
Ondergetekende snapt wel waar dat vandaan komt. Exact op dezelfde plek als waar X viel – in de bocht bij Sluis op de kruising van de Lekdijk en Zouwedijk – zag hij zelf ook eens iemand wegglijden. En in zijn eigen fietshabitat kent hij ook een beruchte rode bocht, namelijk de linksrechtscombinatie op de Laan van Gunterstein bij Breukelen. Knock-out ging hij hier nog niet, maar de banden glibberen hier wel erg makkelijk weg. Opgepast dus op deze plekken!
De vraag is alleen: is rood asfalt inderdaad gladder dan normaal asfalt of is het puur perceptie? Want ja, het zou ook zomaar kunnen dat er geen verschil is, maar dat de rode kleur bij een val als een rode lap op een stier werkt, terwijl we na een val op normaal asfalt nauwelijks over de kleur nadenken. Kortom, feit of fabel? Je raadt het al: het is weer tijd om diep te gaan – in het rood zelfs deze keer.
Tegenstrijdige berichten
Een online zoekrondje levert niet veel informatie op, al stuiten we wel op een paar interessante nieuwsberichten. In een artikel in de Nieuwe Meerbode (9 februari 2020) valt te lezen dat de gemeente Uithoorn ‘rood asfalt gaat opruwen’ vanwege ongevallen die er hebben plaatsgevonden: ‘Dit asfalt kan minder stroef worden, bijvoorbeeld als het wegdek vochtig is.’
In een bericht van Streekomroep Sleutelstad (3 augustus 2022) over het opruwen van een rood fietspad in Leiden vertelt een woordvoerder van de gemeente juist dat de kleur niets uitmaakt en dat factoren als wind, schaduw, zon en water invloed hebben op verschillende asfaltmengsels: ‘Rood asfalt op fietspaden komt doordat er een extra stofje in het asfaltmengsel wordt gevoegd dat de rode kleur aan het asfalt geeft. (…) Het probleem dat zich nu met dit mengsel voordoet, hoeft zich op een andere plek niet automatisch ook voor te doen. Het ligt dus niet per definitie alleen aan het type asfalt.’
De tegenstrijdige berichten maken de zaak er niet duidelijker op, dus kloppen we aan bij Kiwa KOAC – een onafhankelijk kenniscentrum op het gebied van wegenbouw dat ook metingen en inspecties uitvoert. Eelke Vromans, unitmanager consultancy & road testing bij het kenniscentrum, is bereid om onze vragen over de veronderstelde gladheid van gekleurd asfalt te beantwoorden. Daarvoor moeten we wel eerst weten hoe asfalt aan zijn kleur komt – en dáárvoor moeten we eerst weten waaruit asfalt is opgebouwd. Op naar de theorie!
Veel tinten rood
Asfalt bestaat hoofdzakelijk uit een mix van steenslag, zand, vulstof (zeer fijn zand) en bitumen, waarbij het mengsel van zand, vulstof en bitumen het ‘cement’ vormt dat de steentjes aan elkaar plakt. Normaliter heeft asfalt een zwarte of grijze kleur die enerzijds wordt veroorzaakt door de zwarte kleur van de bitumen en anderzijds door de kleur van de gebruikte steenslag, die vaak een grijze tint heeft. Om asfalt een andere kleur te geven, kunnen één of meer ingrediënten worden veranderd, en in het geval van rood asfalt zijn hiervoor twee mogelijkheden, legt Vromans uit: ofwel wordt er gewerkt met vulstof in de vorm van een pigment waardoor het ‘cement’ een (rode) kleur krijgt, ofwel wordt er gewerkt met een rode steenslag (iets wat wel kan met ‘rood’ asfalt, maar niet met veel andere kleuren omdat daarvan geen natuurlijke steenslag beschikbaar is).
De keuze bepaalt grotendeels de exacte kleur van het asfaltmengsel en dat is ook de reden waarom juist de rode mengsels veel verschillende tinten rood hebben: dit hangt dus af van de kleur van de steen, de kleur van de bitumen en/of de kleur van het pigment – of een combinatie van deze factoren. Asfalt rood kleuren op een van deze twee manieren levert in ieder geval een kleurvast mengsel op (de kleur zit immers in het hele mengsel) dat een vergelijkbare samenstelling én dus ook vergelijkbare eigenschappen heeft als regulier zwart asfalt.
Naast die twee manieren is er nog een derde, minder vaak gebruikte kleurmethode: soms wordt er ook een coating aangebracht op regulier zwart asfalt. Deze methode levert de meeste variatiemogelijkheid in kleuren op, omdat je hierbij niet afhankelijk bent van de kleur van de gebruikte stenen of bitumen. Een nadeel is dat bij slijtage van de coating de zwarte kleur van het asfalt tevoorschijn kan komen, waardoor de kleurvastheid vaak wat minder is.
Stroefheidseisen
Ben je er nog? Mooi, want met deze kennis in het achterhoofd kunnen we door naar de hoofdvraag: is gekleurd asfalt gladder dan regulier asfalt? Het antwoord van Vromans is duidelijk: nee, dat kun je niet zo stellen. “Zeker wanneer er gebruik wordt gemaakt van een gekleurd mengsel – en dus niet van een coating – zijn de basismaterialen van het mengsel hetzelfde als bij een zwart mengsel.”
Wat daarbij belangrijk is om te noemen, is dat er bepaalde eisen gelden voor de stroefheid van asfalt – élk type asfalt dus, legt Vromans uit. “Bij het ontwerpen van asfaltmengsels zijn er heel veel parameters die een rol spelen en één daarvan is stroefheid. In principe moet elk wegvak dat is opengesteld voor openbaar verkeer voldoen aan bepaalde stroefheidseisen. Er zijn bijvoorbeeld strikte eisen aan welke types steenslag wel en niet mogen worden gebruikt in asfalt, en daarop wordt bij de afname van asfalt ook gecontroleerd door de wegbeheerder.
Textuur
De stroefheid wordt grotendeels bepaald door de textuur van een asfaltmengsel, maar deze textuur wordt niet alleen bepaald door de materiaalsamenstelling van het asfalt maar ook door het verwerkingsproces. Bij de aanleg van asfalt is het dan ook gebruikelijk dat de samenstelling van het materiaal niet alleen wordt gecontroleerd wanneer dit de asfaltfabriek verlaat, maar ook wanneer het eenmaal op de weg ligt. Dit is onafhankelijk van de kleur, en als het goed is onderdeel van het standaard bedrijfsproces van zowel de asfaltproducent als de asfaltverwerker.”
Bij asfalt dat gekleurd is door rode steen of pigment wordt de textuur dus grotendeels bepaald door de textuur van het mengsel, in het geval van een coating wordt de textuur vooral bepaald door het materiaal van de coating. “Natuurlijk wordt hier bij de selectie van de coating rekening mee gehouden, zodat wordt voldaan aan de stroefheidseisen voor wegoppervlaktes. Een coatinglaag is echter veel dunner dan een asfaltlaag, waardoor het risico dat niet wordt voldaan aan stroefheidseisen bij gebruik van een coating wel iets groter is dan bij gekleurd asfalt.”
Maar uiteraard wordt ook hier op getest. Concluderend kan dus niet worden gezegd dat rood asfalt per definitie gevoeliger is voor stroefheidsproblemen dan regulier zwart asfalt, zegt Vromans: zo’n probleem kan bij elk type asfalt voorkomen en verschillende oorzaken hebben. “Het kan ontstaan zijn tijdens het productieproces, het verwerkingsproces of door slijtage als gevolg van verkeersbelasting. In het algemeen is het echter zo dat het overgrote deel van het asfalt voldoet aan de geldende eisen. In grote monitoringsronden komen wij maar zeer lage percentages wegvakken tegen waarin de stroefheid een probleem kan zijn.”
Geen code rood dus maar vals alarm – en als je onderuit glijdt op rood asfalt is het waarschijnlijk domme pech, net zoals je ook weg kunt glijden op normaal asfalt. En wat we hiervan leren? Bang zijn voor gekleurd asfalt hoeft niet, maar risico’s nemen is nooit verstandig. Want veruit het meeste asfalt is helemaal prima, zeker in Nederland, maar ook élk stukje kan glad(der) zijn…
Bestel hier de laatste editie van Fiets Magazine en krijg er de Grand Départ Special 2025 bij!
