Is het jou weleens opgevallen hoe hard je soms moeten praten terwijl je fietsmaatje vlak naast je rijdt? Hoe hard is het windgeruis op de fiets eigenlijk, kan het kwaad en kun je het voorkomen? Wij zochten het uit. Spoiler: dit artikel heeft een wat onbevredigend eind en wordt zeker vervolgd.
Tijdens een rit met stevige tegenwind viel het me ineens op dat ik wel erg aan het schreeuwen was en vaak moest vragen wat mijn maatje zei. Het riep de vraag op hoeveel herrie er nu eigenlijk langs en in mijn oren komt. En of dat niet schadelijk is. Het antwoord blijkt niet zo simpel te vinden, maar we doen een poging.
In de zoektocht naar meer informatie over dit onderwerp kwam ik slechts één redelijk wetenschappelijk onderbouwde studie tegen. In 2017 deed een Amerikaanse oorarts een test in een speciale windtunnel die zo min mogelijk herrie van zichzelf maakt. Ze plaatsten een proefpersoon op een fiets, zetten hem een helm op en plakten bij beide oren een minuscule microfoon waarmee het geluidsniveau gemeten kon worden.
Onderzoek
Die microfoontjes werden eerst geijkt met een nulmeting, zodat ze echt alleen het geluid van de wind doorgaven. Vervolgens werd het proefkonijn blootgesteld aan diverse windsnelheden uit verschillende hoeken. In onderstaande tabellen zie je de testresultaten, best schrikbarend hoeveel herrie die wind maakt!
Na wat googelen en erachter komen dat zelf meten met meerdere helmen een onhaalbare en onbetaalbare zaak zou worden, namen we contact op met de Nederlandse Vereniging voor Keel-Neus-Oorheelkunde, in de hoop dat zij wat licht op deze zaak konden laten schijnen. Over gehoorschade bij motorrijden is redelijk wat kennis aanwezig. Onder andere dankzij een onderzoek onder motoragenten die gehoorschade hadden opgelopen door te luide mobilofoons in combinatie met windgeruis bij hoge snelheden. Maar helaas, gehoorschade bij fietsen kwam ze niet bekend voor.
Wat is gehoorschade?
Het brengt ons bij de vraag: wat is gehoorschade eigenlijk? De WHO (World Health Organisation) zegt dat je gehoor niet in orde is als je geluiden rond de 20 decibel niet kunt waarnemen. Dat is vergelijkbaar met iemand die fluistert op twee meter afstand. Een normaal gesprek heeft een geluidsniveau van 60 tot 70 dB. Naast minder goed horen is er ook nog tinnitus, een ervaring van constant gefluit of geruis in je oren, terwijl dat geluid er eigenlijk helemaal niet is. 15 procent van de wereldbevolking heeft hier in meer of mindere mate last van. Het kan extreem vervelend zijn en veroorzaakt worden door langere tijd blootgesteld te zijn aan te veel geluid.
Veel mensen kennen de ruis in je oren na een concert wel, een teken dat je te lang te veel geluid in je oren hebt gehad. Ja, ook te lang. Want het gaat niet alleen om hoe hard geluid is, maar ook om hoe lang je jezelf daaraan blootstelt. De combinatie levert een waarde voor geluidsbelasting op, eigenlijk belangrijker dan alleen het volume. Om het nog wat ingewikkelder te maken heb je naast volume en duur ook nog te maken met de frequentie van het geluid. Het menselijk oor ervaart geluid met een frequentie van 10 Hz bijvoorbeeld wel 70 dB zachter dan geluid met een frequentie van 1000 Hz. In de grafiek (links) zie je het verloop hiervan. Om die frequentie mee te laten wegen, wordt er gewerkt met een dB(A) waarde. Dat is de geluidssterkte gecorrigeerd voor het menselijk oor.
Gevarenzone
Die ruis in je oren na een concert verdwijnt meestal wel weer na een dag of wat, maar is echt een teken dat je beter met oordoppen in naar je favoriete band of dj had kunnen gaan. Er is een tabel die aangeeft wat de grenswaarden zijn. Sterker nog, er zijn er twee. Eén voor op de werkvloer en één voor in de vrije tijd. Waarbij ervan wordt uitgegaan dat je in je vrije tijd niet zo regelmatig met een bepaalde geluidsbron in aanraking komt als op je werk.
Ben je een fanatieke fietser en maak je twee of meer dagen per week lange ritten, dan kun je je afvragen of je niet naar die werkgerelateerde tabel zou moeten kijken. De tabellen hebben grenswaarden voor vijf, twee en één dag(en). Voor werk in een fabriekshal zou je waarschijnlijk naar de vijfdaagse aanbeveling moeten kijken. Om het vergelijk met fietsen te maken, hebben we gekeken naar de grenswaarden voor twee dagen per week. In de tabel linksonder zie je bijvoorbeeld dat het wordt afgeraden om langer dan vijf uur per dag (bij twee dagen in de week) blootgesteld te worden aan meer dan 94 dB(A).
Fietsen gevaarlijk?
Om te bepalen of fietsen met gevaarlijk hoge geluidssterkte wordt geconfronteerd, moeten we kijken naar de tabellen uit de eerder genoemde windtunneltest. Laten we ervan uitgaan dat we windkracht 3 tegen hebben, dat is een windsnelheid van ongeveer 15 kilometer per uur. Tel daar een fietssnelheid van 30 km/u bij op, dan ervaar je een rijwind van 45 km/u die over je helm heengaat. In de tabel van de windtunneltest kom je dan uit op zo’n 100 dB! Dat zou, volgens de Arbo-tabel, inhouden dat je na 1 uur en 15 minuten moet afstappen. Dat doet natuurlijk niemand. Leuk om te zien trouwens dat diezelfde windkracht 3 in de rug een afname van zo’n 15 dB oplevert. Hoewel, dan ga je waarschijnlijk weer harder fietsen… Lastig allemaal.
Vreemd genoeg kennen we, ondanks de hoge gemeten waarden, niemand die zegt gehoorschade te hebben opgelopen door het fietsen. Dat zal meerdere oorzaken hebben. Je fietst (zo goed als) nooit urenlang met de wind uit dezelfde hoek en we hebben gezien dat de tijdsduur van het geluid belangrijk is. Iedere helm en iedere oorvorm en -grootte leveren andere waarden op, dus hoeveel waarde we aan het windtunnelonderzoek kunnen hechten is lastig te zeggen. Daarnaast treedt gehoorschade door blootstelling aan geluidsbelasting langzaam op. Het is dus zeer lastig te bepalen of je slechtere gehoor te wijten is aan fietsen of gewoon aan het gegeven dat je ouder wordt.
Forum
In een topic op ons forum op fiets.nl kregen we veel reacties van mensen die zich hetzelfde afvroegen als ik. Ook hen viel het lawaai en je stem verheffen op en ook zij vroegen zich weleens af of dat niet schadelijk is. Een forumlid haalde aan dat een wielerploeg een werkgever is en dat er in Nederland wetgeving is die bepaalt dat werknemers een veilige werkomgeving moeten hebben. Of profrenners, met hun oortjes in, wel voldoende beschermd zijn tegen gehoorschade was een vraag die opkwam. Een goede vraag, waar we niet zo snel een antwoord op konden krijgen. Dat zoeken we dus nog verder uit, onder andere via de rennersvakbond. Wordt vervolgd.
Bescherming
De regels over lawaai op de werkplek zijn vastgelegd in hoofdstuk 6, afdeling 3 van het Arbobesluit. Daarin staat onder meer dat bij blootstelling aan een dagelijkse dosis geluid boven de 80 dB(A) de werkgever gehoorbeschermers beschikbaar moet stellen. Maar hoe doe je dat op de fiets? Fietsen met oordoppen in is gevaarlijk, want dan hoor je het overige verkeer niet goed meer. Een aantal forummers gebruikt Cat-Ears, een soort bontkraagje dat je op het helmbandje dat voor je oor zit monteert en dat moet zorgen voor minder turbulentie en dus minder lawaai.
Ik heb een setje besteld om de proef op de som te nemen. Ze helpen wel iets, maar ik kan niet zeggen dat het nu plotseling echt een heel stuk stiller is. Voor nog geen twee tientjes een gevalletje ‘alle beetjes helpen’. Knutselaars hebben zelf allerlei hulpmiddelen gemaakt, van eigen Cat-Ears tot kunststof schelpen voor de oren. Kennelijk nog niet het ei van Columbus, anders was er wel een commercieel succes uit voortgekomen.
Helmproducent POC heeft bij het ontwikkelen van de nieuwe Procen Air-helm rekening gehouden met geluid. Zij zorgen dat de helm over het oor valt. Daarmee zou er zoveel minder turbulentie moeten zijn dat je meer kunt horen. We spreken binnenkort met de ontwikkelaar om eens te zien of zij dit objectief hebben kunnen meten en met welke helmen ze dit vergeleken hebben.
Conclusie
We begonnen dit artikel met een spoiler. Het is lastig een gedegen conclusie te trekken omdat het zonder
objectieve meetresultaten niet te bepalen is of er überhaupt wel een probleem is. Als je met een stevige tegenwind naar je fietsmaatje naast je moet schreeuwen, kun je ervan uitgaan dat je oren een ongezonde hoeveelheid geluid te verwerken krijgen. Maar moet je daar ook iets mee? Persoonlijk zou ik liever het zekere voor het onzekere nemen, mijn gehoor is me lief. Het zou fijn zijn als meer helmfabrikanten naar oplossingen zoeken om ons fietsbestaan iets stiller te maken.
Evengoed was het leerzaam om hier eens in te duiken. Ik weet nu bijvoorbeeld dat het geluid altijd harder is aan de kant die uit de wind is. Daar is de meeste turbulentie de wind die over je helm komt en los moet komen. Het kan wel 20 dB schelen met de kant die wel in de wind zit. En dat gebulder in je oor als je een hele snelle afdaling doet? Dat kan wel 120 dB hard zijn, genoeg voor bijna directe gehoorschade. Toch maar oppassen dus!
