Wat is veilige fietskleding? Veel fietsers gaan voor een zwart of in ieder geval donker tenue, ondanks de schijnbaar duidelijke tekortkomingen die er aan kleven. Waarom maken fabrikanten specifieke kleurkeuzes bij de productie van een tenue en welke kleur valt het meest op?

Wat hebben wielrenners toch met zwarte kleding? Seizoenenlang zien we donkergekleurde outfits terug in het profpeloton. Ook wielertoeristen lijken er een veilig gevoel bij te hebben. En dat is opvallend. Het is namelijk wetenschappelijk bewezen dat het dragen van rode kleding tot betere prestaties leidt, en wie voor een etalage met wielershirts staat zal vermoedelijk ook felgekleurde shirts bewonderen. Toch valt de keuze uiteindelijk vaak op dat vertrouwde zwart, waar we ons zo veilig in voelen. Is dit inderdaad de meest flatteuze kleur? Of kiezen we er simpelweg voor omdat bijna iedereen het doet?

Naar aanleiding van een discussie van vorige week over een zwart regenjack met reflectie, plaatsen we dit artikel online. Het verscheen eerder in Fiets nr.11 van 2016.

Zwart is cool

Volgens kledingontwerper Soudi Masouleh, die onder meer heeft gewerkt voor Nike en voor Eddy Merckx, is zwart intrinsiek een coole kleur. “Iedereen associeert zwart met deskundigheid en serieusheid, maar ook met stijl en soberheid”, zegt Masouleh. “Zwart heeft een ninja-achtig imago: je kunt er niet in falen. En met de huidige ontwikkelingen op het gebied van reflecterende kleding kan je in het donker tegenwoordig net zo opvallen in een zwarte uitrusting, als in een kleurrijke outfit.

“Het belangrijkste aandachtspunt bij het creëren van reflecterende kleding is het strategisch plaatsen van reflectiestrepen”, vervolgt Masouleh. “Je moet ze vooral aanbrengen op de plaatsen die bewegen, zodat je ze kunt herkennen als een bewegend lichaamsdeel. Op een shirt moeten ze langs de buitenzijde van de armen en over de rug lopen. Op de broek aan de buitenkant van de dijen en de knieën, en op de achterkant van de kuiten en de enkels.” Eén ding is duidelijk: het streven naar fietsshirts die lijken op de jas van een wegwerker is verleden tijd. “Er is geen reden meer om felle, fluorescerende kleuren te verkiezen boven zwart. De kwestie is tegenwoordig of een shirt er goed uitziet, en wat dat betreft doet zwart het altijd goed.”

Volgens een woordvoerder van het ontwerpteam van Rapha is zwart ook populair omdat er weinig negatieve associaties aan kleven. “Sommige mensen hebben bij bepaalde kleuren negatieve gevoelens of vooroordelen, en dat probleem heb je bij zwart niet. Bovendien ziet het er goed uit.” Het idee dat zwart het beste afkleedt, is volgens Masouleh echter niet per se waar. “Zwart heeft niet per definitie een afslankend effect”, zegt ze. “Het geeft een goed beeld van de werkelijkheid. Als je te zwaar bent, zal dat zichtbaar zijn.” De ontwerpster spreekt tot slot over de lichtabsorberende eigenschappen, die afhankelijk zijn van de gebruikte stof, de matheid, de ondoorzichtigheid en de dikte.

Geen lichte broek

Felgekleurde shirts zien we dus steeds minder vaak, maar opvallende broeken lijken bij veel ploegen al helemaal taboe te zijn. Witte broeken zijn uit den boze: als je achter iemand fietst met een doorgesleten witte broek weet je waarom… Volgens de kledingfabrikanten die wij hebben gesproken zijn mannen conservatiever dan vrouwen als het op tenuekleur aankomt. Het overgrote deel van hen verkiest donker boven licht, vooral in de winter. Masouleh: “Behalve de excentrieke en extraverte types wil niemand er clownesk uitzien.” Bijkomend voordeel is natuurlijk ook dat opspattende modder op zwarte broeken minder goed zichtbaar is, en dat zwarte broeken beter matchen met gekleurde jasjes en topjes.

Ex-prof David Millar is geen voorstander van volledig zwarte kleding, en ziet kleding met een subtiele kleurenmix als teken van kwaliteit. In samenwerking met kledingfabrikant Castelli lanceerde Millar vorig jaar de Chapter III-collectie, waaruit zwarte kleding werd verbannen. “Ik hou niet zo van zwart. In mijn vrije tijd draag ik het zelden”, geeft de Brit aan. “Er zijn nog zoveel andere kleuren die we kunnen gebruiken, maar toch rijdt bijna het hele peloton in het zwart. Zelf zeer donker blauw heeft naar mijn mening een beter effect dan zwart.”

Een van de weinige regels die Millar de ontwerpers van Castelli meegaf was dat ze geen zwart mochten gebruiken. “Ik ben mijn hele carrière een soort menselijk reclamebord geweest, nu wil ik me subtieler en meer ingetogen kleden.” Voor Millar doe je dit dus kennelijk niet door zwart te dragen.

Zwarte fietsbroek, gekleurd shirt

Ook al loop je in je vrije tijd rond met kleurrijke kleding, het dragen van felle fietskleding kan ongemakkelijk zijn. Daarom gaan veel wielertoeristen voor zeker: een zwarte broek, met een passend gekleurd shirt. Een volledig donkere outfit zie je relatief weinig, en wellicht komt dat deels doordat renners zich minder zichtbaar voelen als het gaat schemeren.

Reflectie is onder kledingfabrikanten een veelbesproken item. De Britse fabrikant Proviz maakt kleding die is gemaakt van sterk reflecterend textiel, waarmee andere weggebruikers je al van verre zien aankomen. Maar er zijn ook kritische geluiden. Een bron die anoniem wil blijven gelooft dat het zilvergrijze overjasje, dat razend populair is onder Engelse stadsfietsers, juist gevaarlijk is. “Het jasje maakt je overdag bij somber weer juist minder zichtbaar, omdat het dan dezelfde kleur heeft als de lucht”, klinkt het. Nick Hussey, oprichter en creatief directeur van het Britse Vulpine, gaat nog een stap verder, en stelt dat het overdag dragen van fluorescerende kleding geen enkel nut heeft. “Ik ben een voorstander van kleding die er goed uitziet”, zegt Hussey. “Natuurlijk is reflecterende kleding en licht ’s avonds een must, maar of je nu een gele of een zwarte jas aan hebt: als iemand je niet ziet, ziet hij je niet.”

Vulpine lanceerde vorig jaar de HOY Vulpine-collectie, die grafiet blauw als hoofdkleur had. Volgens zesvoudig olympisch kampioen Chris Hoy is donkere kleding met slimme reflectie de sleutel tot succes. De Brit voegt hieraan toe dat een zwart tenue met reflecterende details – mits goed ontworpen ­– beter is dan de old skool kleding waarmee je goed zichtbaar bent. “Vanwege zijn gebogen positie op de fiets zal een fietser in een geel fluorescerend vest niet makkelijk gezien worden. De strepen zitten niet op de juiste plaats om gevangen te worden door de koplampen van auto’s of andere weggebruikers”, zegt Hoy. “Bij de productie van ons assortiment hebben we ons met name gericht op de correcte positionering van reflecterende details, ten opzichte van de houding van de fietser.”

“Maar”, vervolgt Hoy, “ook bepaalde aanpassingen aan de accessoires kunnen de zichtbaarheid van een renner aanzienlijk vergroten. Denk hierbij aan je schoenen, je helm en je bril, en aan verlichting en reflecterende stickers of lak op je fiets. Het zorgt ervoor dat een renner veel makkelijker als zodanig te herkennen is.”

Controverse

Bovenstaande argumenten van Hussey en Hoy laten zien dat er nogal wat discussie is over de zichtbaarheid en veiligheid van bepaalde tenuekleuren. En dat is niet geheel onterecht, zo blijkt uit een studie over botsingen tussen motorrijders en andere weggebruikers, uitgevoerd door het Britse ministerie van Transport. De conclusie was dat een volledig fluorescerende outfit er niet per se voor zorgt dat medeweggebruikers je minder snel over het hoofd zien. En uit een andere studie die zich richtte op het zicht van motorrijders bleek dat bestuurders motoren eerder zien als er een groter kleurcontrast is tussen de achtergrond en de kleding van de rijder. Het Zweedse POC stelde vast dat fluorescerende kleding renners beter zichtbaar maakt, maar dat er nog een groot verschil zit tussen ‘gezien’ of ‘herkend’ worden.

“Allereerst kun je onmogelijk zeggen dat felle kleuren je niet helpen bij de zichtbaarheid”, zegt Oscar Huss, hoofd productontwikkeling bij POC. “Een doorsnee heldere kleur is in staat om ongeveer 90 procent van een kleur die aanwezig is in het zichtbare spectrum te reflecteren. Fluorescerende kleuren kunnen echter 2 tot 300 procent reflecteren, door gebruik te maken van een groter deel van het zichtbare spectrum. En door het heruitstralen van een deel van de geabsorbeerde ultraviolette stralen en kleuren in het onderste deel van het zichtbare spectrum, kunnen ze worden gezien door het menselijk oog. Dit leidt tot het waarnemen van een intense kleur. Het voordeel is dat een object, de fietser in dit geval, van veel verder weg kan worden gezien. Uit bepaalde studies is gebleken dat fluorescerende kleding tot vijfeneenhalf keer zichtbaarder is dan een ‘normaal’ gekleurde outfit.

POC maakt gebruik van een combinatie van oranje, wit en donkerblauw/zwart. “Zichtbaarheid draait om contrast en veranderende omstandigheden”, zegt Huss. Het gaat zowel om het contrast tussen de overheersende shirtkleur en de achtergrond, áls om het kleurverschil tussen de aangrenzende kleuren op het shirt. De combinatie van oranje met een eenkleurig palet zorgt ervoor dat de felle kleur eruit springt, maar daarnaast zorgen ook de witte en zwarte gebieden voor contrast, vooral in gevarieerde omgevingen.

Hoe goed je als fietser zichtbaar bent voor andere weggebruikers hangt af van verschillende factoren, zoals de kwaliteit van het daglicht, de aanwezigheid van straatverlichting en de achtergrond. Het zal je misschien verrassen, maar dit betekent dat met een zwarte jas door de stad rijden soms de beste optie is. Althans, dat stelde het Britse ministerie van Transport in 2012. Op drukke stadswegen zorgden zwart of wit soms voor een groter contrast dan felle kleuren.

Weloverwogen keuze

De conclusie na deze karrevracht aan meningen: draag wat je mooi vindt, maar let er goed op dat het reflecteert. Is dat niet het geval? Geen nood. Uit diverse analyses is gebleken dat de meeste fietsongevallen weliswaar in omstandigheden met weinig licht plaatsvinden, maar dat donkere kleding in slechts 2,5 procent van de gevallen een factor was.